Từ ngày 15 đến 17/4/2010, Ban Chỉ đạo kỷ niệm Đại lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội kết hợp với Thành hội Phật giáo TP. Hà Nội và chính quyền huyện Đông Anh, tổ chức lễ cầu siêu cho vua Lý Huệ Tông cùng 70 tôn thất nhà Lý đã bị nhà Trần sát hại hơn 770 năm trước, tại khu vực Bãi Sập và chùa Phúc Lâm (xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, TP.Hà Nội). Trong lúc cả nước hướng về 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội thì đây là một sáng kiến mang tính nhân bản và nhân văn sâu sắc, được dư luận nhiệt liệt hoan nghênh, nhất là bối cảnh khối đại đoàn kết dân tộc ngày càng keo sơn gắn bó…

Cùng tham dự lễ cầu siêu lịch sử này còn có sự hiện diện của con cháu dòng họ nhà Trần, điều này chứng tỏ, ngoài tinh thần cầu siêu bạt độ hương linh, chư vị tiền hiền, nó còn mang ý nghĩa hóa giải oan khiên giữa hai dòng họ Lý - Trần và truyền tải tinh thần hòa hợp cao tột của một dân tộc đã trãi qua quá nhiều biến cốđau thương mất mát...

Lật qua những trang sử đời Trần, chúng ta sẽ không khỏi chạnh lòng trước sự việc Thái sư Trần Thủ Độ nhẫn tâm bức tử Lý Huệ Tông (vị vua cuối cùng của nhà Lý) vào ngày 8/10/1232 tại chùa Chân Giáo, dù Lý Huệ Tông đã trao ngôi vua cho con gái là Lý Chiêu Hoàng và dù Lý Chiêu Hoàng đã đồng thuận trao lại ngôi vua cho Trần Cảnh. Vì chủ trương của Trần Thủ Độ là phải tiêu diệt tận gốc dòng họ Lý để tập hợp nhân tâm hướng vào triều đại nhà Trần, nên ông đã sát hại 70 tôn thất nhà Lý khi họ đang làm lễ tế các vua Lý ở Thái Đường (Hoa Lâm). Trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, sự kiện bi thương này được ghi chép: "Mùa Đông năm ấy (1232), nhân người họ Lý làm lễ tế các vua Lý ở Thái Đường (Hoa Lâm). Trần Thủ Độ ngầm đào hốsâu, làm nhà lên trên, đợi khi mọi người uống rượu say, thì cho chôn sống hết"… Sau khi xảy ra sự kiện kinh hoàng, một số con cháu nhà Lý đã chạy lên biên giới và đổi thành họ Nguyễn mới thoát khỏi tai họa. Từ đó người họ Nguyễn (gốc Lý) không thể nào quên chữ "gốc Lý" bên cạnh họ Nguyễn trong gia phả.

Theo truyền miệng, những bậc cao niên trong dòng họ này, bất cứ ai trước lúc qua đời cũng đều dặn dò con cháu về gốc gác của gia tộc mình là dòng họ nhà Lý. Trong gia phả tộc họ này còn ghi: "Dòng họ nhà Nguyễn này là hậu duệ của Lý Hùng Tích, em của vua Lý Nhân Tông. Sau sự biến nhà Trần kế ngôi nhà Lý, hậu duệ đời thứ 8 của Lý Hùng Tích là Lý Quang Bật đã quy tụ dân binh chống lại nhà Trần, nhưng thất bại nên đã bị nhà Trần đày lên Ba Điểm ở huyện Long Hữu tỉnh Lạng Sơn. Đến đời thứ 15, hậu duệ của dòng họ này là cụ Nguyễn Thiện Tính đã trở về làng Vân Điềm sinh sống". Đến thế kỷ 18, cụ Nguyễn Đường đã tìm về quê cha đất tổ ở làng Du Lâm (Đông Anh – Hà Nội) sinh sống và truyền thừa qua các đời con cháu.

Ngày nay ở làng Vân Điềm (Đông Anh) vẫn còn một dòng họ Nguyễn gốc Lý. Đặc biệt, vào thời nhà Lý xảy ra đại nạn, trong sốtôn thất nhà Lý có Lý Long Tường may mắn trốn thoát, điều đáng mừng là vị hoàng tử này đã đặt vận mệnh dân tộc lên trên oán thù giữa hai dòng họ. Lịch sử ghi chép, hoàng tử Lý Long Tường đã không cầu cứu người Tàu mà cùng với những người họ Lý còn sống sót vượt biển đến tận Cao Ly lánh nạn. Tính đến thời điểm hiện tại, hậu duệ nhà Lý còn khoảng hơn 3.000 người, chủ yếu đang sinh sống tại Hàn Quốc và Mỹ. Tại Việt Nam còn khoảng 700 người, riêng tại làng Mai Lâm (xưa là Hoa Lâm) có 9 hộ, tổng cộng 78 người.

Dù lịch sử đã sang trang và dù con cháu nhà Lý và cả nhà Trần, chẳng mấy ai lưu tâm nhiều đến oán kết hận thù của cha ông, nhưng chắc chắn một khi đọc lại lời khấn nguyền của Lý Huệ Tông tại bàn thờ trước khi ông treo cổ, có lẽ trong lòng cháu con sẽ không khỏi day dứt: "Thiên hạ nhà ta đã vào tay ngươi, ngươi lại còn giết ta, ngày nay ta chết, đến khi thác, con cháu ngươi cũng sẽ bị như thế"… Thiết nghĩ, dù một ngàn năm sau hay lâu hơn nữa, nếu như uất ức bi thương của Lý Huệ Tông và của cháu con dòng họ vẫn chưa được hóa giải, thì con cháu Lý - Trần nói riêng và những oan khiên thù hận của cả dân tộc nói chung cũng sẽ khó mà hòa hợp, khó mà gắn kết keo sơn thành một khối đại đoàn kết trong đời sống, kể cả đời sống tâm linh…

Việc tổ chức lễ cầu siêu cho 70 tôn thất nhà Lý là việc nên làm, cần làm và lẽ ra trước đây ông cha ta đã làm. Tuy nhiên điều đó không phải dễ dàng thực hiện, vì nó còn tùy thuộc rất nhiều vào hoàn cảnh thạnh trị của đất nước cũng như tầm nhìn xuyên suốt của lãnh đạo chính quyền. Điều vô cùng may mắn, hạnh phúc cho tất cả chúng ta là chúng ta được sinh ra và trưởng thành trong một thời đại và trên một đất nước hội đủ những điều kiện tối cần để mọi lĩnh vực trong đời sống được tiến triển thăng hoa. Và đến nay, lễ cầu siêu cho 70 tôn thất nhà Lý đã được BCĐ Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội chuẩn bị tiến hành trong sự quan tâm và chờ đợi của xã hội đã nói lên điều đó.

Xoay quanh vấn đề này, ông Nguyễn Trọng Tuấn, Chánh văn phòng BCĐ Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội cho biết: "Chúng tôi đã tiếp xúc với các vị đại diện dòng họ Lý, nhân dân và các bậc trí thức, họ đều tán thành và hân hoan vui mừng. Khi chúng tôi trình kế hoạch này, chính phủ đã ủng hộ". Còn Thượng tọa Thích Bảo Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam rất nhiệt tình: "Chúng tôi đã thỉnh cầu Hòa thượng Thích Trí Tịnh, Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam đứng ra làm chủ lễ cầu siêu và ngài đã nhận lời". Được biết, chương trình sẽ diễn ra như sau: - Lúc 9h sáng ngày 15/4/2010 là lễ cáo yết tôn thất nhà Lý tại đền Đô (Bắc Ninh) và cáo yết tôn thất nhà Trần ở đền Trần (Nam Định), sau đó cung thỉnh linh vị nhà Lý và nhà Trần về khu vực Bãi Sập (Hoa Lâm viên). Ngày 16/4/2010, sau khi tổ chức cúng Phật, sẽ làm lễ triệu linh và rước linh vị 70 tôn thất nhà Lý vào chùa Phúc Lâm. Ngày 17/4/2010, tụng kinh cầu quốc thái dân an và lễ tạ hoàn tất.

Trong thời đại ngày nay, những đại trai đàn chẩn tế cầu siêu bạt độ cho hàng triệu triệu anh linh đồng bào, chiến sĩ đã ngã xuống trong hai cuộc kháng chiến cũng đã được Nhà nước và GHPGVN tổ chức tôn ng­hiêm trọng thể tại nhiều địa phương trong cả nước… Tất cả điều này không chỉ là sự nhìn lại một giai đoạn lịch sử đau thương để bù đắp, mà ở đó là sự cảm thông và thấu hiểu cho cái giá phải trả của sự trường tồn phát triển vươn lên của cả một dân tộc. Cảm nhận sâu sắc điều này chúng ta mới có thể nhận chân, các lễ cầu siêu bạt độ cho chiến sĩ trận vong đã ngã xuống vì sự tồn vong của một dân tộc, không chỉ đơn thuần là nghĩa cử hay trách nhiệm, mà là sự nghiêng mình kính cẩn tri ân, mà là bổn phận phải sống sao cho xứng với những hy sinh mất mát, đau thương lớn lao ấy…

Hơn thế nữa, chúng ta cũng cần tường tận và thấu suốt vấn đề đạo đức truyền thống và nhận thức dân tộc: Đối với người đã khuất, đã đến hồi chúng ta cần phải vượt lên trên những định kiến và suy nghĩ hẹp hòi do bởi không đồng ý thức hệ và một quá khứ quyết liệt đối kháng nhau. Thiết nghĩ, trên tinh thần bình đẳng để thật sự hóa giải và đạt đến đỉnh cao sự hòa hợp bền vững, thì nay chính là lúc chúng ta nên tổ chức cầu siêu bạt độ vong linh cho đồng bào chiến sĩ của cả hai miền chiến tuyến trên tinh thần bình đẳng, không chỉ cho người Việt Nam mà cho cả những người tham chiến tại Việt Nam như người Mỹ, Úc, Hàn…

Lịch sử nước nhà cũng đã ghi nhận rất nhiều sự kiện mang tính nhân bản và nhân văn sâu sắc đã diễn ra sau nhiều cuộc chiến chống giặc ngoại xâm. Tướng giặc Thoát Hoan, Ô Mã Nhi của đoàn quân xâm lược Nguyên Mông đã được các vua Trần cho xây dựng đền thờ để nhang khói, hầu sưởi ấm linh hồn đang phiêu dạt dật dờ nơi đất khách. Hai mươi vạn quân lính xâm lược của nhà Thanh phơi thây trên các chiến trường Ngọc Hồi – Đống Đa cũng đã được vua Quang Trung cho chôn cất tử tế và đích thân vị anh hùng cờ đào áo vải này đã đứng ra lập đàn tế lễ, mong cho vong linh họ sớm được siêu thoát.

Nay chúng ta thể hiện được điều này, có nghĩa là chúng ta đã mạnh mẽ vượt qua những chướng ngại trong tâm thức để hướng tới một tương lai thật sự hòa bình và hòa hợp. Nhà Phật từng nói: "Tự chiến thắng mình mới thật sự là chiến thắng". Trên chiến trường ngày hôm qua, chúng ta mới chỉ thắng giặc ngoại xâm. Còn ngày nay, trong từng tâm niệm, chúng ta thành tâm nguyện cầu tất cả vong linh đồng bào chiến sĩ của cả hai miền chiến tuyến sớm tiêu diêu giải thoát bằng cái tâm thật sự bình đẳng, từ bi yêu thương không hề phân biệt, chân thành chia sẻ sâu sắc nhất… thì đó mới chính là chiến thắng oanh liệt với bản năng xung khắc và đối kháng nơi tự thân mỗi chúng ta.

Cũng cần lưu ý, về mặt tâm linh thì việc cầu siêu cho 70 tôn thất nhà Lý là một việc hệ trọng liên quan đến sự siêu thoát của những bậc tiền hiền rất cần được hóa giải, do vậy chúng ta không nên tùy tiện làm theo hình thức và vì một mục đích nào khác… Tâm ta an lạc thì mới có thể cầu cho đất nước an lạc. Tâm ta bình đẳng hòa hợp thì mới có thể hóa giải cho những mối oan khiên cừu hận. Đây là qui luật ngàn đời!

Sau lễ cầu siêu cho 70 tôn thất nhà Lý, hy vọng lời nguyền đau thương của vua Lý Huệ Tông sẽ được hóa giải bởi tâm niệm hòa hợp, đoàn kết cùng hướng về tổ tiên nguồn cội của chính con cháu hai họ Lý – Trần nói riêng và của toàn dân tộc. Điều này một lần nữa sẽ giúp tất cả chúng ta có điều kiện nhìn lại một khúc quanh éo le và đau thương của lịch sử nước nhà và đây cũng chính là cơ hội để mỗi người dân nước Việt chúng ta chiêm nghiệm và định hướng thái độ sống để hướng đến một tương lai xán lạn.