Tôi biết đến Hòa Thượng (HT) Thích Thắng Hoan từ mùa Vu Lan năm 2005, 19 năm vê trước, khi có duyên diện kiến Hòa Thượng tại Chùa Quang Minh, Chicago. Sau đó, tôi gặp lại Hòa Thượng nhiều lần. Ngài đã viên tịch vào Rằm tháng Chạp năm Quý Mão, 25 tháng 01 năm 2024, để lại sự kính tiếc khôn nguoi trong lòng biết bao nhiều Tăng Ni Phật Tử. Hình ảnh đông đủ Tăng Ni Phật Tử khắp các châu lục trên thế giới không quản đường xá xa xôi, thời tiết mưa gió, vẫn đến Nam Cali, viếng Chùa Bát Nhã để tưởng niệm, chiêm ngưỡng thi thế Ngài lần cuối và tiễn đưa trong Lễ Di Quan thể hiện ân tình vô biên mà Ngài lưu lại nơi tâm khảm hàng vạn người. Cho dù Ngài không còn hiện hữu với chúng ta với hình hài vóc dáng đó nữa nhưng những lời dạy, sách báo Ngài để lại là di sản vô tận đối với chúng ta. Một cách thiết thực nhất để bày tỏ sự quan tâm và tri ân Ngài là chiêm nghiệm kỹ những gì Ngài đã dạy, đã truyền lại và kế tiếp bước đi, chí nguyện của Ngài : hoằng Pháp, lợi sanh.

Tôi đọc lại những sách tiêu biểu của Ngài, riêng với cuốn : “KHẢO NGHIỆM DUY THỨC HỌC” tôi nhận ra là có 8 điều trong đó cần phải “Khảo Nghiệm” lại chớ nên vội tin ngay, tôi có 8 quan điểm khác với Ngài trong sách đó. Nhân đây, tôi nêu khái lược một số ưu điểm các sách tiêu biểu mà Ngài đã viết trước khi đi sâu vào 8 điểm mà tôi nghĩ : độc giả cần phải “Khảo Nghiệm” lại.  

1. A.                  Những ưu điểm đặc sắc trong những sách tiêu biểu của Ngài :

Vào năm Giáp Tuất 1994 (cách nay 20 năm), Ngài quan tâm đến sinh hoạt tín ngưỡng và tu học của bà con đồng hương Việt Nam và Phật Tử, muốn phổ cập những kiến thức phổ thông căn bản, cần thiết nhất, nên Ngài đã viết sách : “Thờ Cúng và Lễ Bái”, nhấn mạnh khía cạnh uống nước nhớ nguồn, đạo đức, lễ giáo, mối quan hệ, nghĩa sống, cách sống, tu tập, mối liên hệ giữa hình thức với tinh thần, thế giới hiện tướng – tâm thức, liên hệ giữa Sự và Lý, tâm linh, truyền thống, văn hóa với những khái niệm ấn tượng như : Tâm Ấn Sắc, Sắc Ấn Tâm, ,,, kèm theo Nghi Thức Cúng Vong bằng tiếng Việt dễ hiểu, thực tế, dễ cảm thông và 9 cách Lễ Bái. 5 công đức của Lễ Bái,…

https://thichthanghoan.com/TCVLB.pdf

Từ năm Ất Hợi 1995 (cách nay gần 20 năm). Ngài đã viết cuốn sách : “Bát Nhã Tâm Kinh qua cái nhìn  của Duy Thức”, trong đó Ngài nêu rõ về Thiền Chỉ Quán, hơi thở được chi phối bởi Thức Thứ 7 (Mạt Na Thức) và Thức Thứ 8 (A Lại Da Thức) theo cách đối chiếu với công nghệ khoa học, Quang Tuyến Y Khoa, tâm lý trị liệu, Thần Kinh Học,  sự tác hưởng giữa cá thể với môi trường, nguyên tố - hợp thể hóa học, năng lượng, điện lực, công nghệ thông tin ghi nhận và biểu hiện hình thể qua Tivi, tập khí, hành nghiệp trong ngũ uấn ( quán chiếu Bát Nhã về ngũ uẩn) tương tác với A Lại Da,… Ví dụ về sự hình thành Nhãn Thức, Ngài đã mô tả về sắc trần, không gian, ánh sáng, con mắt, não bộ, A Lại Da Thức, Nghiệp Thức – Tâm Sở Huệ, với những khái niệm Ngã Tướng, Nghiệp Tướng, Nhãn Tướng, Quả Tướng tương tác với nhau tạo ra ảo ảnh ghi nhận lại như thế nào – cách này thật là khoa học, thực tế, cụ thể và dễ hiểu.

Thật là ngạc nhiên và thú vị khi thế hệ lớn tuổi như Ngài lại có thể tự học, tự nghiên cứu để so sánh bao trùm tri kiến Phật Pháp với hàng loạt bộ môn khoa học hiện đại như vậy. Điều này khiến chùng ta liên tưởng đến những cống hiến của Ngài Đạt Lai Lạt Ma qua “Đức Đạt lai Lạt ma tại Harvard” (The Dalai Lama at Harvard, năm 2012,  là một tác phẩm ghi lại toàn bộ khóa giảng sáu ngày của Ngài tại Đại học Harvard, Hoa Kỳ, do Giáo sư Jeffrey Hopkins của Đại học Virginia ghi chép, biên tập và dịch từ Tạng ngữ sang Anh ngữ cũng như “Đối thoại giữa Khoa học hiện đại và Khoa học Phật giáo” (2018) giữa Ngài Đạt Lai Lạt Ma với các nhà khoa học hàng đầu thế giới thời nay.

Hai điều khó nhất trong hệ thống giáo lý Đại Thừa là Tánh Không và Duy Thức Luận, nơi đây, Ngài đã trình bày rõ ràng, khúc chiết và nêu mối tương quan lẫn nhau trong tác phẩm nêu trên.

https://thichthanghoan.com/BNTK.pdf

Qua tác phẩm “Bát Thức Quy Củ Tụng” (1996), Ngài nhấn mạnh về sự liên hệ của Tâm, Tâm Sở trong các cảnh giới khác nhau. Đây xứng đáng là Sách Giáo Khoa, sách gối đầu giường cho hành giả Đại Thừa muốn hiểu rõ Tâm, Tánh, điên đảo vọng tưởng, thật trí, diệu quả và thế giới, vũ trụ vạn hữu và đạo lộ hướng đến Thánh Quả, Niết Bàn.

https://thuvienhoasen.org/images/file/rmwszt1S1AgQAHsw/bat-thuc-quy-cu-tung.pdf

Sách “Khảo Nghiệm Duy Thức Học” rất thực tế, hữu ích cho cuộc sống mỗi người, như Ngài viết : “Duy Thức Học, người nào nếu như nghiên cứu đến cũng phải công nhận là một môn học rất thực tế, rất sống động, có giá trị siêu việt thời gian và không gian trong mọi lãnh vực xây dựng con người tiến bộ cũng như kiến tạo xã hội văn minh theo chiều hướng tâm linh. Ngoài sự thỏa mãn phần nào vấn đề thắc mắc của lý trí, Duy Thức Học nhằm mục đích hướng dẫn con người cải tạo bản thân và biến đổi hoàn cảnh theo nhu cầu của Duy Thức để họ sống được hạnh phúc an vui chân thật.” Ngài đã giải thích 7 yếu tố căn bản (con số 7 triết học) đã cấu tạo nên con người và vũ trụ vạn hữu như thế nào, chỉ bày mối liên hệ giữa tiềm năng, thức tạng, nghiệp tướng, chánh báo và y báo khi hình thành nên thế giới, chúng sanh.  Ngài khai thị chức năng khác nhau giữa não bộ và tâm thức : não bộ thì gắn liền với các yếu tố vật chất cấu tạo cơ thể còn thức thì không, thức điều khiển hoạt động của não bộ. Sự hình thành và tác dụng của 8 thức được giải thích, minh hoạt tường tận.
Đặc biệt, Ngài mô tả chức năng khác nhau của Tướng Phần, Ảnh Tử và Chủng Tử Thần Thức mà hành giả phải biết khi căn tiếp xúc với trần cảnh, phân giải trần cảnh và đưa vào vác Thức và A Lại Da Thức như thế nào. Điều thú vị ở đây : những phản ứng của cơ thể khi ngủ mê được Ngài cho là có sự tác động của thức thứ 7 – trong khi 6 thức trước tạm thời nghỉ ngơi – “Các nhà khoa học cho những phản ứng nơi con người ngủ mê ở trên là tác dụng bản năng tự vệ của các cơ năng trong thân thể. Chúng ta có thể cả quyết rằng, những phản ứng nơi con người ngủ mê vừa nêu trên nhất định thuộc về hành động của Tâm Thức Mạt Na thứ bảy sinh hoạt mà ở đây không phải do các cơ năng bắp thịt kích động. Nguyên vì họ biết chỗ ngứa để gãi và gãi đúng vị trí chỗ bị kích động trong lúc không có Ý Thức thứ sáu hiện diện”.

https://thichthanghoan.com/KNDTHQ2.pdf

Lưu ý : Nếu ai muốn đối chiếu phần trích dẫn với nguyên bản, chỉ cần copy phần trích dẫn đó, rồi mở sách nguyên bản theo đường link đã đưa ra, sau đó bấm tổ hợp (2 ngón tay một lượt) : Ctrl + F, rồi dán phần copy vào : Ctrl + V, rồi bấm Next.

Để dễ dàng tìm kiếm đối chiếu các đoạn đã trích dẫn, hãy copy quyển sách của Ngài đưa vào và lưu 1 File ở Microsoft Word, rồi tìm kiếm đối chiếu dễ hơn.

1. B.  Liên quan đến 8 điều cần phải “Khảo Nghiệm” lại trong sách : “Khảo Nghiệm Duy Thức Học” cùa Ngài

Tôi có quyền nghi ngờ về những gì Ngài đã giảng dạy, đã viết hay không? Tôi có quyền đặt phản đề và nêu những quan điểm khác Ngài có liên quan hay không? Tôi nghĩ là : CÓ. Làm như vậy có thất kính với Ngài không ? – KHÔNG – Đây chỉ thể hiện sự tôn trọng chân lý, thiết tha với chân lý, lẽ thật, với giác ngộ - ai cũng đang trên đường hướng tới lẽ thật và giác ngộ và ở đây, chưa ai đã giác ngộ hoàn toàn – chỉ có Đức Phật thôi, cho nên có người còn sai sót chỗ này, có người còn sai sót chỗ khác trong tri kiến đối với Phật Pháp. Có quan điểm khác thì nói thật là có quan điểm khác, chứ chẳng lẽ nói là : ĐỒNG Ý – VẬY LÀ QUÁ HAY – nói vậy là vọng ngữ - trái với suy nghĩ thật trong lòng mình hay sao?

Có câu nói :” Đại nghi đại ngộ”.  Người học Phật kính Thầy không phải nhắm mắt tin hết lời Thầy dạy : “Y Giáo Phụng Hành” mà có lúc dám chất vấn, đặt câu hỏi vào những chỗ nào đó trong những lời dạy của Thầy, theo tinh thần giáo dục của các nước văn minh Tây Phương và tính dân chủ, công bằng, tự do khảo nghiệm theo lời dạy của Đức Phật trong Kinh Kalama. Thương Ngài thì thương, kính Ngài thì kính, quý Ngài thì quý nhiều đó,  nhưng có lẽ các bạn đọc cũng như tôi có quyền nêu ra những cảm nghĩ trong đầu, những thắc mắc nghi vấn liên quan những khái niệm, những quan điểm Ngài nêu ra trong các sách. Xưa Mạnh Tử có nói: “Tận tín ư thư bất như vô thư” (Tin hoàn toàn vào sách thì thà đừng có sách còn hơn). Nhân đây, tôi xin nêu một vài nghi vấn, vài quan điểm khác với Ngài, chỉ lấy 8 ví dụ điển hình khi đọc sách : “Khảo Nghiệm Duy Thức Học”. Thông qua việc trình bày 8 vấn đề đưa ra, độc giả tự chọn kết luận cho mình hoặc nếu ai muốn phản biện, có quan điểm khác hơn nữa hay là thảo luận sâu hơn với tôi về các điều này, xin gửi ý kiến đến Email của tôi : thichdongtri@gmail.com

I. VỀ HOẠT DỤNG CỦA THỨC THỨ 7 :

Ngài mô tả về tác dụng tiêu cực của Thức Thứ 7 :

Theo cách định nghĩa về Thức Thứ 7 là “Ngã ái chấp tàng” và cách mô tả của Ngài dưới đây thì Thức Thứ 7 biểu hiện toàn là xấu xa và tác hại, nhưng theo tôi, trong chừng mực nào đó, với căn cơ nào đó, giai đoạn sinh sống, hoạt động, tu tập nào đó, Thức Thức 7 vẫn có những tác dụng tích cực của nó. Ngài viết :

“b)- Ý Thức thứ sáu nhiều khi giác ngộ và có lúc hiểu rõ tai họa tánh chất ích kỷ của sự chấp trước. Cho nên Ý Thức thứ sáu lắm lúc ăn năn, muốn thoát khỏi vòng đai của bệnh chấp trước vị kỷ trói buộc để cho cuộc sống được hạnh phúc an vui chân thật, nhnưg đến khi sinh hoạt, Ý Thức thứ sáu không còn tự chủ để bảo vệ lập trường chánh đáng của mình và bị sự chấp ngã lái sang chiều hướng vị kỷ kiên cố. Từ đó Ý Thức thứ sáu làm cho mất đi ý niệm cao đẹp ban đầu. Sự kiện này cho thấy, bản chất của Ý Thức thứ sáu thì hoàn toàn không có bệnh chấp ngã một cách ích kỷ, nguyên vì chính Ý Thức có lúc đã tỉnh thức và ăn năn sự tai họa của bệnh chấp ngã. Thật sự Ý thức thứ sáu có bản chất chấp ngã ích kỷ thì không bao giờ tỉnh ngộ và ăn năn.

c)- Theo Duy Thức Học, Thức Mạt Na thứ bảy là một loại Tâm Thức có bản chất so đo thương ghét, tính toán thiệt hơn, chấp trước và quản lý vạn pháp một cách kiên cố, vì chấp ngã một cách ích kỷ, Tâm Thức Mạt Na thứ bảy không bao giờ thức tỉnh trước sự hành động so đo và chấp trước của nó…

Sự sinh hoạt của Thức Mạt Na thứ bảy là luôn luôn đam mê chấp ngã và chấp pháp kiên cố. Cũng vì chấp ngã và chấp pháp kiên cố của Thức Mạt Na thứ bảy, thành thử bao nhiêu ý tưởng nào ích kỷ, tham lam, tự ái, kiêu mạn, ảo tưởng và si mê cùng nhau thi đua xuất hiện, xui khiến con người mất đi nhân tánh và Phật tánh đã có sẵn từ lâu.”

Tôi nghĩ khác, không phải lúc nào thức thứ bảy cũng có tác dụng tiêu cực, tai hại, đôi khi thức thứ 7 còn có lợi ích, đóng vai trò như một động lực lớn lao để cho ai đó, trong một giai đoạn nào đó vượt qua mọi khó khăn, hướng đến thành công trong việc gì đó. Tôi ví dụ : Lưu Bình vì tự ái (có tác động của Thức Thứ 7) với Dương Lễ mà cố gắng học rồi sau đó đậu Trạng Nguyên, Ngài Nan Đà xuất phát điểm khởi tâm tu vì muốn có tiên nữ đẹp và tránh chảo dầu sôi (tu cho bản ngã – an ổn, vui sướng của mình) mà lo tu tập, sau này lại chứng quả, vì sự tôn nghiêm của Chùa mình, Tổ Đình mình, Sư Phụ mình mà một Tăng Sỹ trẻ nào đó cố gắng học tập và sinh hoạt Phật Pháp ( đó cũng là hình thức chấp Ngã biến thành động lực phấn đấu), một học sinh đứng nhất các học kỳ trước, học kỳ này đang làm bài đối diện với bài toán khó, vì tự trọng, học sinh đó không đầu hàng bài toán, hoặc đi hỏi bạn bè xung quanh mà tự mình tiếp tục tìm cách giải bài toán đó ( kiểu như lối suy nghĩ : mình được đánh giá là giỏi nhất, vậy thì mình còn đi hỏi ai nữa, mình phải giải ra chứ, mình chờ đợi trông cậy vào ai đây?), hoặc có thanh niên vào thành phố lớn lập nghiệp, gặp rất nhiều khó khăn trở ngại, đôi lúc nản muốn về quê, ở với cha mẹ, nhưng lại nghĩ : tại sao bạn bè tồn tại và phát triển được nơi thành phố, còn mình thì đầu hàng, lui về quê, nhờ cậy cha mẹ hoải không xấu hổ hay sao, nhờ lối suy nghĩ đó ( với tác động của Thức Thứ 7) mà tìm mọi cách vươn lên, cuối cùng thành công nơi xa xứ, hoặc là chúng ta tự hào là người Việt Nam, thừa hưởng văn hóa Việt Nam, tự hào là người Phật tử mà hội nhập và muốn bạn bè quốc tế thấy được cái hay cái đẹp của người Việt Nam – chúng ta vẫn thường làm vậy mà – và đó chịu sự chi phối của chấp Ngã,…Toàn bộ những gì liên quan đến : “keep our identities” đều liên quan đến thức thứ 7 – gìn giữ bản sắc, tính chất của mình, của chúng ta – thế nhưng việc này đâu phải lúc nào cũng chỉ là mang đến hậu quả tai hại?

II. NHẬN BIẾT SỰ HIỆN DIỆN CỦA THỨC THỨ 8 TRONG SẮC CHẤT – CƠ THỂ :

Một minh họa điển hình cho sư hiện diện Thức Thứ 8 khi Ngài mô tả trường hợp một người bị chụp thuốc mê hoặc bị ngất xỉu bất tỉnh:

“Trường hợp một người bị chụp thuốc mê hoặc bị ngất xỉu bất tỉnh (Lose Consiousness). Lúc đó bảy Tâm Thức ở trước của họ (Nhãn Thức, Nhĩ Thức, Tỷ Thức, Thiệt Thức, Thân Thức, Ý Thức và Mạt Na Thức) đều hoàn toàn ngưng sinh hoạt. Họ không còn chút cảm giác nào cả, nhưng thật ra người đó vẫn chưa chết, nghĩa là thân thể của họ chỉ còn lại duy nhất một Tâm Thức để giữ gìn sức sống và để phân phối máu huyết trong thân thể cho chạy đều. Tâm Thức còn lại cuối cùng trong thân thể con người bất tỉnh trên, nhà Duy Thức gọi là Tâm Thức Alaya.”

Liên quan đến điều này, có một điều suy nghiệm tại đây : trường hợp người đau bệnh nặng bất tỉnh (coma) hầu như không còn cảm giác  (coma), tất nhiên, ít nhất, Thức A Lại Da vẫn còn đó, vậy người thân có nên rút ống cho chết không? Nếu thế, khi nào thì phạm tội sát sanh, khi nào thì không phạm?

Tôi xin mạn phép phản biện quan điểm của Ngài liên quan việc : khi nào thì thức A Lại Da nhập vào trong trứng gà, Ngài viết :

“Trường hợp khác, một trứng gà có trống, trong đó chỉ có tròng đỏ và tròng trắng. Một gà mẹ ấp trứng không ngoài mục đích làm trợ duyên cho gà con trong trứng được thành hình. Trong lúc gà mẹ đang ấp, Tâm Thức Alaya chạy vào trong trứng để xây dựng thành hệ thống sanh lý cho gà con. Nhờ Tâm Thức Alaya xây dựng, gà con từ tròng đỏ và tròng trắng trong trứng được nẩy nở. “

Thực ra, theo tôi nghĩ, A Lại Da Thức (Kiết Sanh Thức) nhập vào khi gà trống ân ái (đạp) gà mái, khi tinh dịch của gà trống gặp tinh hoàn của gà mái. Ngay khi gà đẻ ra trứng, trứng nào có trống là có A Lại Da Thức được bao hàm trong đó rồi, trứng nào không có trống là không có A Lại Da Thức trong đó. Trứng có hay không có A Lại Da Thức là ngay khi vừa được đẻ ra đã quyết định, chứ không phải đợi khi gà mái ấp trứng thì A Lại Da Thức mới nhập vào. Việc gà mái ấp trứng chỉ trợ duyên cho trứng phát triển và nở ra thành gà con mà thôi, cũng tương tự như bà mẹ dưỡng cho thai nhi lớn lên mà thôi.

Tham khảo thêm chi tiết về việc gà trống “đạp” gà mái diễn ra như thế nào :

https://gardens.desigusxpro.com/vi/kury/soderzhanie/kak-oplodotvoryaet-petuh.html#i-5

III. SUY NGHIỆM VỀ NHỮNG Ý NGHĨA CỦA CHỮ “HÀNH”

Điều tiếp theo, chúng ta nên suy nghiệm nhiều về chữ “HÀNH”. Quan điểm của Ngải về chữ “HÀNH” như sau :

“Sự khác Biệt Giữa Nghiệp và Hành:

… Ngược lại, Hành là danh từ riêng nhằm diễn tả năng lực tác dụng của Vô Minh trong ba cõi (trong tam giới) và cũng là động lực thúc đẩy chẳng những Thức Thể Alaya bị biến động mà lại còn thúc đẩy những hạt giống nghiệp lực sanh khởi để lôi cuốn Kiến”

…

“Động lực thúc đẩy sự kết hợp các đơn vị Biệt Nghiệp không giống nhau để tạo thành một khối Cộng Nghiệp trong ba cõi chính là năng lực thu hút của Căn Bản Vô Minh. Các hạt giống Biệt Nghiệp sau khi rơi vào trong Thức Thể Alaya liền bị năng lực thu hút của Căn Bản Vô Minh, nội kết thành một khối, gọi là Cộng Nghiệp. Cộng Nghiệp bám lấy Căn Bản Vô Minh làm nghiệp nhân cho thể chung của vũ trụ ba cõi.”

…

“Riêng Nghiệp Lực thì có loại thuộc thiện nghiệp, có loại thuộc ác nghiệp và có loại thuộc vô ký nghiệp. Ngược lại Hành thì bản chất hoàn toàn thuộc về xấu ác mà nó không bao giờ có chút thiện nào trong đó cả. “

Theo quan điểm này, lẽ nào “HÀNH” toàn mang ý nghĩa tiêu cực, có tác dụng xấu – bởi vì luôn chịu “năng lực tác dụng của Vô Minh”? Thực ra, HÀNH có ý nghĩa tiêu cực và tích cực nữa chứ? Ví dụ, khi chủ thể hành động có chánh kiến, phát ra ý nghĩ tốt và đưa đến hành động tốt, thiện nghiệp, đó cũng là “HÀNH” tích cực. Tất cả hành động, tạo tác của hành giả Phật Giáo để hướng về tịch tĩnh, niết bàn, giác ngộ, giải thoát, đâu thể nào đều chị sự chi phối của Vô Minh? “HÀNH” trong 12 Nhân Duyên chỉ là một loại “HÀNH” trong nhiều loại “HÀNH”, còn có những trường hợp khác như : các hạt giống trong A Lại Da Thức có khi là hạt giống Thiện (từ Thiện Hành), Hành Động tạo tác có thể phát khởi từ Tâm Thiện, nguyện lực hoặc thậm chí là Ba La Mật,…

Chúng ta hãy cân nhắc ý nghĩa chữ “HÀNH” được Đức Phật định nghĩa trong “Kinh Đáng Được Ăn” :

(Tạp 2, Đại 2,11) (S.iii,86) như sau:

“Này các Tỷ-kheo, thế nào gọi là hành? Làm cho hiện hành (pháp) hữu vi nên gọi là hành. Làm cho hiện hành (pháp) hữu vi gì? Làm cho hiện hành sắc với sắc tánh, làm cho hiện hành thọ với thọ tánh, làm cho hiện hành tưởng với tưởng tánh, làm cho hiện hành các hành với hành tánh, làm cho hiện hành thức với thức tánh. Làm cho hiện hành (pháp) hữu vi, này các Tỷ-kheo, nên gọi là các hành”

Có hai loại Hành: Hành do vô minh làm duyên trực tiếp, như nói “avijjā paccayā saṅkhārā: Vô minh duyên hành”.

Hành không do vô minh làm duyên trực tiếp, như nói “sabbe saṅkhārā aniccāti: Tất cả hành là vô thường”.

Vi Diệu Pháp có nêu 4 loại Hành không do vô minh gây ra :

1- Hữu vi hành (saṅkhatasaṅkhāra) : là được sinh ra do sự vận chuyển của pháp hữu vi, được thành tựu do duyên của pháp hữu vi (ngoại trừ vô minh).

2- Tối vi hành (abhisaṅkhatasaṅkhāra): Abhi là “cao tột”. Abhisaṅkhatasankhāra là “pháp hữu vi được tạo ra cao nhất” mà nó có thể có được

Tối vi hành được thành tựu theo hai cách:

– Thành tựu tự nhiên.

– Thành tựu do nguyện lực.

3- Chuyên tạo hành (abhisaṅkharaṇakasaṅkhāra) : Đây là nói đến ảnh hưởng di truyền của tâm sở Tư trong tâm bất thiện hay trong tâm thiện hiệp thế sau khi đã diệt, ảnh hưởng này sẽ tạo ra sắc nghiệp và tâm quả trong tương lai (xem kinh Tiểu Nghiệp phân biệt, Trung bộ III)

4- Tối cần hành (payogābhisaṅkhāra) : Là nỗ lực cao tột để thành tựu mục đích, ví như  sự tinh tấn của Bồ tát dưới cội Bồ đề trong đêm thành Chánh đẳng giác với đại nguyện : “Dù chỉ còn xương da, máu và thịt có khô cạn, chưa chứng đắc quả Vô thượng Chánh giác, ta không rời bảo tọa này”.

Tương tự như thế, biệt nghiệp hoặc cộng nghiệp cũng có khía cạnh tích cực và tốt của chúng, ví dụ, sinh ra trong một nhà nghèo, quốc gia nghèo, nhưng có một thành viên nào đó tích cực phấn đấu cố gắng, học hành đỗ đạt và có việc làm tốt, thay đổi cuộc sống người đó, hoặc là một quốc gia nào đó hùng mạnh là do nhà nước và nhân dân nhiều người cùng chung hoạt động theo : “Bảy Pháp giúp quốc gia hưng thịnh” hoặc là cùng nỗ lực theo xu hướng tốt,…

IV. BÀN VÊ SỰ PHÁT KHỞI BẤT GIÁC ĐẦU TIÊN :

Bàn về mối liên hệ giữa Chơn Như và Bất Giác, “nguyên nhân tạo nên sự bất giác đầu tiên”, Ngài viết :

“  II - NGUYÊN NHÂN HIỆN KHỞI VÔ MINH NGHIỆP TƯỚNG:

Từ vô lượng kiếp về trước, những hàng Thánh Chúng ở các cõi trong thế giới Chân Như gồm có, thế giới Hoa Nghiêm, thế giới Pháp Hoa, thế giới Cực Lạc..v..v..... đều là những vị chưa chứng được quả Phật, chưa được lên ngôi Chánh Giác để được diện kiến trực tiếp nơi Chân Tâm, nghĩa là họ chưa trực nhận được Phật Tánh. Bởi họ chưa thành Phật, cho nên các Thánh Chúng trong các cõi trên liền khởi Tâm động niệm và mong muốn sớm thành chánh quả như các đức Phật. Do bởi Tâm bị động, các vị Thánh Chúng kia liền sanh khởi niệm niệm phân biệt trong khi tu tập. Nguyên vì sử dụng tâm niệm niệm phân biệt để tu tập thiền quán, cho nên các vị Thánh Chúng nói trên hành trì không đúng phương pháp thực tập để rồi đi đến kết quả tâm họ bị động niệm bất an và cũng từ đó họ bị sa rơi vào vọng tưởng điên đảo của thế giới vọng hiện. Sự động niệm bất an ở đây là nguyên nhân tạo nên sự bất giác đầu tiên (sự hôn mê đầu tiên) và cũng vì sự bất giác đầu tiên này khuấy động thêm, các vị Thánh Chúng trở nên bị loạn niệm mê vọng lôi cuốn sa rơi từ thế giới Chân Như liền vào thế giới vọng hiện để sinh hoạt. Sự bất giác nêu trên chính là chất liệu của vô minh căn bản hiện khởi, nghĩa là cội gốc của sự không sáng suốt thành hình.”

Tôi nghĩ “bất giác đầu tiên” không đơn giản là do hướng tâm tu tập sai lệch mà sinh ra, thực ra cái gọi là “bất giác đầu tiên”, mê mờ phân biệt trước các pháp đã xảy ra từ lâu, lâu lắm rồi, từ khởi thủy của chúng sanh và dòng chảy luân hồi, còn ở đây biết hướng tâm tu tập cũng là kha khá rồi, cho dù tu tập có lệch lạc. Vậy thì hãy thử quán xét về những người ham ăn chơi, quậy phá, không nghĩ gì đến chuyện đi chùa, tu tập kia, chẳng lẽ họ không có “bất giác đầu tiên” hay sao? Bất giác đầu tiên xảy ra khi vừa hình thành nên chúng sanh chứ không phải đợi đến khi tu lệch lạc thì mới xảy ra bất giác đầu tiên.

V. THỬ HÌNH DUNG VỀ HOẠT DỤNG CỦA THỨC THỨ 7 & 8 TRONG TÂM HÀNH CHƯ PHẬT ! ?

Ngài viết :

“3.- Thức Mạt Na (Manas) thứ bảy được chuyển biến thành trí tuệ gọi là Trí Tánh Bình Đẳng không phân biệt của Pháp Thân chư Phật. Trí Tánh Bình Đẳng này đối với các pháp trong thế giới Chân Như không có vấn đề chấp trước hoặc xả bỏ, nghĩa là Trí Tánh Bình Đẳng của Pháp Thân chư Phật không bao giờ phân biệt chấp trước các pháp của thế giới Chân Như, mỗi khi các pháp này ảnh hiện trong Tạng Như Lai và cũng không lưu lại trong Tạng Như Lai một chút dấu tích nào, mỗi khi các pháp đó đến đi tự do.”

Tôi nghĩ, chúng ta chưa phải là Phật mà bàn về Tâm Hành của Phật thì thật là khó, hoặc là không thể làm được, đó cũng là một trong những điều bất khả tư nghì. Thế nhưng, chúng ta hãy cố gắng hình dung và hướng đến những dạng Tâm – Hành toàn chơn nhất có thể được.

Có hai điều cần phải suy xét tại đây :

1 – “Trí Tánh Bình Đẳng của Pháp Thân chư Phật không bao giờ phân biệt chấp trước các pháp của thế giới Chân Như”

Mỗi pháp đều có những đặc tánh riêng để nhận biết ra nó, cho nên định nghĩa Pháp là : “nhậm trì tự tánh quỹ sanh vật giải”, vậy nếu không phân biệt thì làm sao biết đó là pháp nào, có sự khác biệt và không lẫn lộn với pháp nào khác?

Trong mối liên hệ này, chúng ta nên chiêm nghiệm lại cuộc gặp gỡ và đối thoại giữa Ngài Huệ Năng và Ngài Huyền Giác, nhất là đoạn thoại này :

Lục Tổ hỏi Ngài Huyền Giác :

- Vô ý thuỳ dương phân biệt ?  ( không ý thì ai phân biệt ? ).

   Đây là vấn đề cơ bản nhất. Nếu phá hết ngã, pháp, vượt qua mọi đối đãi thì đi đến kết quả gì ?

- Nếu phân biệt, nếu suy lường thì vọng niệm dấy lên.           

- Không phân biệt, không suy lường lại khác gì gỗ đá.                    

        Nếu phân biệt rõ cội nguồn, muôn vật mà bổn tánh vẫn như như bất động, tức là nhảy được qua bờ kia vậy.

Do vậy Ngài Huyền Giác mới trả lời :

 “Phân biệt diệc phi ý”. ( Phân biệt cũng chẳng phải là ý )

Ngài Huyền Giác đã vượt qua mọi ý niệm suy lường, có phân biệt nhưng mà vẫn ở trong chân như chứ không phải vọng niệm, vẫn không động.

Đó chính là “Tri kiến Phật”.

Ví dụ, tu sỹ khi Thọ Trai, khi ăn chẳng lẽ không biết mình đang ăn món gì hay sao, đệ tử của mình hay dở tốt xấu không biết hay sao? Biết thì biết đó, phân biệt thì có phân biệt đó, nhưng mà không động niệm, vẫn ở trong chơn như, vẫn buông xả, để rồi thiện xảo phương tiện, tùy cơ duyên mà ứng xử thích hợp và hành hoạt lợi lạc.

2- “mỗi khi các pháp này ảnh hiện trong Tạng Như Lai và cũng không lưu lại trong Tạng Như Lai một chút dấu tích nào”

Nếu “không lưu lại trong Tạng Như Lai một chút dấu tích nào” thì lần sau muốn nhớ về pháp ấy, làm sao mà nhớ được? Đức Phật có Túc Mạng Minh, Ngài đã kể về Túc Sinh Truyện  (Jataka), nhớ hết và kể lại những ai, những gì liên quan đến các kiếp sống đã trải qua của Ngài… Nên chăng : lưu lại thì lưu lại hết nhưng mà không vướng mắc vì các pháp lưu lại đó, chứ đâu phải là đãng trí? Ví dụ, một người đối xử không tốt với ta, chúng ta vẫn nhớ chứ, nhưng nhớ với “thập như thị” và không vì thế mà có thành kiến hoặc chướng ngại trong việc trải lòng từ đến với họ - nhớ mà xả, xả mà nhớ, vậy mới là thật nhớ, siêu nhớ, thật xả và siêu xả - Hành giả với “Không – Vô Tướng – Vô Tác” không phải là không nhớ cái gì hết, hoặc các pháp đã tương tác với họ không để lại dấu tích nào mà cái chính là họ không vướng mắc, thong dong tự tại với A Lại Da Thức, với các chủng tử, với cái nhớ của mình, với những dấu tích ấy. Còn việc “không để lại dấu tích” là không cố tình lưu dấu, kiểu như người làm được việc thiện phải chờ hưởng quả báo của thiện nghiệp hoặc là đáng để người đời ca ngợi mà thôi. “Thi ân bất cầu báo” không phải là  giúp gì cho ai rồi quên mất, gặp lại người ấy mình không nhớ cái gì cả - nhớ thì vẫn nhớ hết, vẫn nhớ đã từng giúp việc ấy cho người đó, nhưng không mong cầu họ phải làm điều gì lại để hoàn trả xứng đáng cho mình – Mình làm chỉ đơn giản là gặp việc nên làm, thuận tiện mà làm, như là hít thở không khí (lúc đủ sức khỏe, thuận duyên), vậy thôi.

VI.  THỨC THỨ 7 HOẠT DỤNG TRONG PHÁP THÂN CHƯ PHẬT?!

Bàn về nguyên nhân sinh khởi 7 Thức, Ngài viết :

“NGUYÊN NHÂN SANH KHỞI BẢY THỨC:

Khi Tạng Như Lai biến thành Thức Tạng và nằm trong Vô Minh Nghiệp Tướng, Năng lực dẫn phát của Hành (sức đẩy) liền thúc đẩy năng lực Thức Tạng chuyển biến thành năng lực phân biệt và năng lực phân biệt đây là chỉ cho Kiến Phần Thức Alaya (phần tác dụng của Thức Tạng). Năng lực phân biệt của Thức Tạng (Kiến Phần Thức Alaya) liền kết duyên với căn tánh (tánh chất giác quan căn bản) của bảy Trí từ nơi Pháp Thân chư Phật trong thế giới Chân Như và khiến cho căn tánh của bảy Trí này vọng hiện thành bảy Căn Thức (bảy hình tướng của Tâm Thức), tức là bảy cái nghiệp tướng Chứng Tự Chứng Phần của mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý và mạt na.”

Các quan điểm gây khó hiểu ở đây là :

Bảy Trí là bảy Trí nào, phải chăng Ngài muốn nói về Tứ Trí ?

“Pháp Thân chư Phật trong thế giới Chân Như” vẫn còn “chưa ổn” hay sao, vẫn còn bị quấy nhiễu và biến chất hay sao, vẫn chưa được lặng lẽ tịch diệt, thường, lạc, ngã, tịnh, “bất cấu bất tịnh, bất tăng, bất giảm” hay sao mà lại bị vọng hiện thành Căn Thức?  -  “Năng lực phân biệt của Thức Tạng (Kiến Phần Thức Alaya) liền kết duyên với căn tánh (tánh chất giác quan căn bản) của bảy Trí từ nơi Pháp Thân chư Phật trong thế giới Chân Như và khiến cho căn tánh của bảy Trí này vọng hiện thành bảy Căn Thức (bảy hình tướng của Tâm Thức), tức là bảy cái nghiệp tướng Chứng Tự Chứng Phần của mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý và mạt na."? !

VII. NGUYÊN NHÂN SINH RA THẾ GIỚI – SUM LA VẠN TƯỢNG :

Bàn về nguyên nhân sinh ra hiện tượng trong ba cõi, Ngài viết :

“NGUYÊN NHÂN SANH RA HIỆN TƯỢNG BA CÕI:

Kiến Phần Thức Alaya (Thức Năng Phân Biệt) có khả năng sinh hoạt trên hai lãnh vực: Lãnh vực chân như và lãnh vực hiện tượng.

Lãnh vực chân như:

Trước hết, Kiến Phần Thức Alaya có khả năng kết duyên với các Pháp Thân chánh báo và những Cảnh Giới y báo của chư Phật nơi thế giới Chân Như. Khi sinh hoạt kết duyên, Kiến Phần Thức Alaya khiến cho Pháp Thân và Cảnh Giới của chư Phật nơi thế giới Chân Như ảnh hiện qua lớp màng Vô Minh Nghiệp Tướng để nội kết thành những hạt giống ảnh tử của thân thể (thân căn) và của cảnh giới hiện tượng trong Thức Thể Alaya. Những hạt giống ảnh tử của thân thể và của cảnh giới hiện tượng trong Thức Thể Alaya chính là nguyên nhân đầu tiên cho việc sanh khởi vạn pháp của Thế Giới Vọng Hiện và cũng là nguyên nhân đầu tiên cho việc sanh khởi vạn pháp của Thế Giới Nghiệp Duyên về sau”

 Xin được phép phản biện tại đây : “Kiến Phần Thức Alaya” đó là của ai, là của chúng sanh hay là của Chư Phật? Thôi thì cứ cho là của chúng sanh đi vì đối với chư Phật 8 thức đã chuyển thành 4 Trí, vậy thì khi đã có “Kiến Phần Thức Alaya” tức là có chúng sanh rồi, lại có “Pháp Thân và Cảnh Giới của chư Phật” như thế đã là có tất cả rồi, cần gì phải tương tác rồi này sinh ra Vạn Pháp ở đây nữa. Khi đã có “ Kiến Phần Thức Alaya” tồn tại là tồn tại ở đâu? Phải có cá thể và môi trường, Y Báo và Chánh Báo. Nếu đã có “Kiến Phần Thức Alaya, có vô minh, có nghiệp tướng thì lúc đó đã có tất cả rồi, nếu đã là như thế thì Kiến Phần Thức Alaya có thiếu gì đối tượng để tương tác mà phải nhất thiết “khiến cho Pháp Thân và Cảnh Giới của chư Phật nơi thế giới Chân Như ảnh hiện qua lớp màng Vô Minh Nghiệp Tướng để nội kết thành những hạt giống ảnh tử của thân thể (thân căn) và của cảnh giới hiện tượng trong Thức Thể Alaya. Những hạt giống ảnh tử của thân thể và của cảnh giới hiện tượng trong Thức Thể Alaya chính là nguyên nhân đầu tiên cho việc sanh khởi vạn pháp của Thế Giới Vọng Hiện và cũng là nguyên nhân đầu tiên cho việc sanh khởi vạn pháp của Thế Giới Nghiệp Duyên về sau”

Hơn nữa, thực tế, có được bao nhiêu chúng sanh có mối quan tâm, đủ duyên và đủ sức tiếp xúc và khiến cho Pháp Thân và Cảnh Giới của chư Phật trở thành cái nọ, cái kia?

VIII. BÀN VỀ VIỆC THỨC THỨ 6 CHUN VÀO VÀ SINH HOẠT TRONG THẾ GIỚI MỘNG MƠ

Ngài viết :

“… Thí dụ, sự chuyển tiếp giữa hai dòng sanh mạng của con người hiện thực và của con người trong giấc mơ (Dream), Ý Thức thứ sáu của con người hiện thực thì hoàn toàn bất lực trong sự hiểu biết, nghĩa là Ý Thức thứ sáu của họ không biết mình chun vào trong giấc mơ lúc nào. Cho đến khi con người và thế giới trong giấc mơ đã được phát hiện thì lúc đó, Ý Thức thứ sáu của con người hiện thực mới biết mình hiện có mặt trong mơ để sinh hoạt thế giới mộng mơ.”

Xin được phép phản biện nơi đây : Thực ra thì Thức Thứ 6 luôn hiện diện khắp mọi nơi chứ đâu có cần gì “chun ra” hay “chun vô”, khi đủ duyên thì nó nhận biết, phản ứng mạnh, khi thiếu duyên thì nó tiềm tàng yếu ớt vậy thôi. Con người hễ mê nhiều thì tỉnh ít mà tỉnh nhiều (trí giác hoạt động nhiều) thì mê ít. Một khi “, Ý Thức thứ sáu của con người hiện thực mới biết mình hiện có mặt trong mơ” thì còn gì mơ nữa (đã tỉnh mất rồi, vì có ai đang say mê trong giấc mơ mà biết mình đang mơ?”. 

Công nhận rằng Thức Thứ 6 vẫn hoạt động khi một người đang ngủ, đang mơ nhưng có 2 điều :

1/ Ý thức vẫn luôn có sẵn tại đó và có thể bị che mờ hay phát dụng được bao nhiêu là tùy duyên, chứ không có “chun ra”, “chun vô” gì cả ,

2/ Một khi Thức Thứ 6 mà biết mình : “hiện có mặt trong mơ” thì còn gì là mơ nữa mà : “Cho đến khi con người và thế giới trong giấc mơ đã được phát hiện thì lúc đó, Ý Thức thứ sáu của con người hiện thực mới biết mình hiện có mặt trong mơ để sinh hoạt thế giới mộng mơ.”?

Để tìm hiểu kỹ hơn loại tâm, tâm sở nào hoạt động trong giấc mơ, dòng chảy của tâm diễn biến khi một người đang ngủ ra sao, chúng ta hãy đối chiếu với phần trình bày trong Vi Diệu Pháp :

“ Ban đêm khi nằm ngủ say (không mộng mị) thì dòng hộ-kiếp-tâm (bhavaṅgacitta) thuộc về quả-tâm sinh rồi diệt liên tục không ngừng, có đối-tượng trong kiếp quá-khứ,

2- Middhacetasika: buồn-ngủ tâm-sở là tâm sở buồn-ngủ làm cho tâm-sở đồng sinh buông bỏ

đối-tượng, tâm không biết rõ đối-tượng nữa.

Trạng-thái riêng của middhacetasika : có 4 pháp lakkhaṇādicatuka:

1- Akammaññattalakkhaṇam không thích trong công việc biết đối-tượng là trạng-thái của

buồn-ngủ tâm-sở.

2- Onayharasaṃ buông bỏ đối-tượng là phận sự của buồn-ngủ tâm-sở.

3- Līnattapaccupaṭṭhānaṃ lười biếng tiếp nhận đối-tượng là quả hiện hữu của buồn-ngủ

tâm-sở.

4- Ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ do si-mê không biết đúng trong tâm mọi thật-tánh của các

pháp là nhân-duyên gần phát sinh thīnacetasika.

Trên đây là 8 điều mà tôi có cách suy nghĩ khác với Ngài trong sách “Khảo Nghiệm Duy Thức Học”. Tôi chỉ nói : tôi được quyền phản biện và có suy nghĩ, có quan điểm khác thôi – tôi chưa nói là ai đúng, ai sai. Việc đúng sai thế nào thì tùy vào nhận thức của những bậc tri thức cao minh. Quan điểm, cách hiểu về Giáo Pháp có thể khác chỗ nọ, chỗ kia, nhưng trước hay sao tôi vẫn luôn kính quý Ngài, cả cuộc đời Ngài hy hiến dấn thân hoằng Pháp lợi sanh, góp công sức lớn lao cho việc hình thành nền móng Phật Giáo Việt Nam phát triển ở Hải Ngoại trong giai đoạn đầu. Thân Giáo, Khẩu Giáo, Ý Giáo của Ngài lưu lại cho chúng ta một tấm gương sáng, một động lực lớn lao. Kính tưởng Ngài thì chúng ta hãy tiếp tục tâm chí của Ngài, năng động, tích cực, dấn thân hoằng dương Chánh Pháp, phát triển Tăng Đoàn lục hòa, cùng nhau hướng đến lợi lạc chung như lời Phật dạy : “Này các Tỷ-kheo, hãy du hành vì hạnh phúc cho quần chúng, vì an lạc cho quần chúng, vì lòng thương tưởng cho đời, vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc cho chư Thiên và loài Người. Chớ có đi hai người một chỗ. Này các Tỷ-kheo, hãy thuyết pháp sơ thiện, trung thiện, hậu thiện, có nghĩa, có văn. Hãy tuyên thuyết Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn thanh tịnh. Có các chúng sanh sanh ra ít nhiễm bụi đời, nếu không được nghe pháp sẽ đi đến hoại diệt. Họ sẽ trở thành những vị thâm hiểu Chánh pháp….” (Kinh Tương Ưng, Tập I, chương IV).

Tết Giáp Thìn, 2024

Thích Đồng Trí

(Thích Minh Tuệ)

Bài 2 :

NHỮNG YẾU TỐ TẠO NÊN SỰ KỲ VĨ CỦA THẮNG HOAN ĐẠI SƯ

Tôi biết đến Cố Hòa Thượng (HT) Thích Thắng Hoan từ mùa Vu Lan năm 2005, 19 năm vê trước, khi có duyên diện kiến Hòa Thượng tại Chùa Quang Minh, Chicago. trong Đại Lễ Vu Lan. Sau đó, tôi gặp lại Hòa Thượng nhiều lần : như Về Nguồn Lần VII, 2013, tại Chùa Cổ Lâm, Seatle, An Cư Kiết Hạ nhiều lần tại Chùa Bát Nhã và Phật Học Viện Quốc Tế, Nam Cali, Các Khóa Tu Học Bắc Mỹ và nhiều Lễ Hội tại Chùa Quang Thiện, Ontario, Nam Cali, Hoa Kỳ, đây chính là Văn Phòng làm việc của Ngài. Với ân tình trải qua hai thập kỳ quen biết, tiếp xúc, đọc sách, nghe giảng trực tiếp và qua Video của Hòa Thượng, …khi Ngài vừa viên tịch, tôi đã cảm tác 2 bài thơ : “Ngưỡng vọng Thắng Hoan Đại Sư” và “Thi Điếu Thắng Hoan Thượng Nhân”. Tôi nghĩ : cách tốt nhất để kính tưởng Ngài là hiểu về Ngài, rút ra những bài học từ những biểu hiện, giảng dạy lưu lại của Ngài, tiếp nối tâm chí và hướng đi của Ngài cũng như áp dụng những tinh hoa đó vào việc tu học và hành Đạo của chúng ta để làm tốt Đạo, đẹp Đời như lời Phật dạy: “Ai tin ta mà không hiểu ta tức phỉ báng ta”

Thực ra, khi Ngài còn ở Chùa Bảo Phước (cách nay 1 năm), San Jose, Cali, Hoa Kỳ, lúc đó tôi đang ở Hayward, Cali, Hoa Kỳ, cũng khá gần nhau, tôi đã lên chương trình đến phỏng vấn và thu hình lưu lại 2 Videos về 2 chủ đề : “Những biến cố lịch sử trong cuộc đời hành Đạo của Ngài và những bài học lưu lại thế hệ sau” và “Tinh hoa Duy Thức Học”. Tôi có điện thoại đến Vị Trụ Trì và Thị Giả tại đó nhưng loay hoay rồi duyên không thành. Kể từ nay, cơ hội như vậy không còn nữa, thôi thì, nơi đây,  tôi xin nêu cảm nhận về “Những Yếu Tố tạo nên sự kỳ vĩ của Thắng Hoan Đại Sư” .  Chiêm nghiệm cuộc đời Ngài, tôi rút ra được 11 yếu tố quan trọng sau đây :

I.                               Được ảnh hưởng tốt từ gia đình – chiếc nôi cuộc sống :

Phụ thân của Ngài vốn là nhạc sỹ cổ nhạc, điều đó có ảnh hưởng đến Ngài về tâm hồn nghệ sỹ, yêu cuộc sống, hướng đến Chân Thiện Mỹ, làm thơ và viết văn khi giảng có nhịp điệu, khúc chiết, có tình tiết, nghệ thuật. Còn Mẫu Thân của Ngài, Tỳ-kheo-ni Như Quả, thọ giới Cụ-túc năm 1968 tại Đại-giới-đàn chùa Từ Nghiêm, như vậy, mẫu thân luôn cảm thông và khích lệ chia sẻ hành trình với Ngài bởi vì Mẫu Thân Ngài khó nhọc sinh ra được Ngài và các con, sau này đi xuất gia, thọ giới Tỳ Kheo Ni và thiết tha hướng đến chân lý giải thoát, huống chi Ngài là đồng chơn nhập Đạo, tuổi trẻ xuất gia, mang theo cả sự kỳ vọng, mong đợi của Cha Mẹ trong việc tu học thăng hoa, thành tựu. Đó là những động lực rất lớn để Ngài phấn đấu mãi không ngừng, báo đền ơn sanh thành và giáo dường từ gia đình. Những người có phước duyên và căn tu nhiều đời mới được sanh vào trong chiếc nôi cuộc sống, môi trường gia đình tốt như vậy. Nền tảng gia đình luôn ảnh hưởng rất lớn, góp phần tạo nên tính cách, lối sống, thói quen và hoạt động cả đời của mỗi người.

2. Ảnh hưởng từ những Minh Sư và chiếc nôi Đạo Pháp  :

Từ lúc mới xuất gia, tại chùa Hội Thắng, Ngài vừa học nội điển do Sư Phụ hết lòng truyền dạy, vừa học ngoại điển tại trường Phong Phú ở địa phương, nếp sống rau dưa đạm bạc  đã tạo nền tảng đầu tiên căn bản về Giáo Lý Phật Pháp, kiến thức phổ thông và rèn luyện ý chí nghị lực, vượt khó, ham học hỏi không ngừng, rồi đến Sư Bác, sau này trở thành Y Chỉ Sư là cố Hòa Thượng Thích Thiện Hoa là Trưởng Ban Hoằng Pháp của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất, có công trình đồ sộ về giảng dạy và viết sách về Phật Pháp, phật tử hầu như ai cũng biết đến, hơn nữa với cơ duyên thù thắng được ở ngay tại Chùa Ấn Quang là văn phòng trung ương trung tâm của Giáo Hội Phật Giáo lúc đó, Ngài có hạnh duyên thụ bẩm từ chiếc nôi Phật Giáo và những Minh Sư cực kỳ đặc biệt và không thể tốt hơn như vậy. Những tấm gương ngời sáng đó, Pháp nhũ vàng ngọc và môi trường hoàn cảnh như vậy khiến Ngài dồn toàn tâm toàn lực vào việc tu học trau dồi Phật Pháp, không dám chút nào lơ là, kẻo phụ lòng quan tâm của Thầy Tổ, vì “con công không giống lông cũng giống cánh’, hay là “ Danh Sư xuất Cao Đồ”.

3. Trải qua quá trình học hỏi từ các Trường Lớp cần thiết cho Tu Sỹ :

Ngài học xong “Phật học cơ bản” tại Chùa Hội Thắng, tu nghiệp liên tục tại Tổ Đình Ấn Quang,  Trung Đẳng tại Phật-Học-Đường Ấn Quang, Cao Trung Phật Học tại Phật-Học-Viện Trung-phần Nha-Trang, Cử Nhân Văn Khoa tại Đại-học Vạn Hạnh…. Cả Phật Học và Văn Khoa đều thuộc Ngũ Minh Phật Giáo, đều rất cần thiết cho vị tu sỹ hành Đạo và hoằng Pháp sau này. Thời trước năm 1975, số lượng tu sỹ học ngần ấy trường lớp và tốt nghiệp Cử Nhân Đại Học Vạn Hạnh thật hiếm hoi. Ngài thật kiên nhẫn, bền bĩ và tìm niềm vui trong học tập, cho đến năm 43 tuổi (1970) mới học xong Cử Nhân Đại Học Vạn Hạnh.  Đây là hành trang cần thiết cho Ngài, nhờ đó sau này Ngài đi giảng dạy, làm việc liên tục và sáng tác thơ, viết sách,…, có những cống hiến đặc sắc, dài lâu.

4. Quá trình hoạt động và giảng dạy khắp nơi, liên tục và dày dạn :

Chúng ta thử đọc lại đoạn ghi chép về các công việc Ngài đã làm tại Việt Nam trước khi ra nước ngoài :

Đầu năm 1963: Ngài làm Đốc Học tại Phật-Học-Viện Biên-Hòa kiêm giảng Sư trường Trí-Đức Biên-Hòa.

Đầu năm 1964 đến 1975:

–  Giảng sư Viện-Hóa-Đạo, Sàigòn

–  Chánh đại diện Giáo-Hội Phật-Giáo Việt-Nam Thống- Nhất tại Quận 5 và Quận 10.

–  Tổng-vụ-Trưởng Tổng-vụ Tài Chánh GHPGVNTN

–  Giảng sư các trường Trung Học Bồ-Đề: Nguyễn-văn-Khuê, Giác Ngộ và các trường Trung Đẳng chuyên khoa Phật Học tại các chùa như: Dược Sư, Từ Nghiêm, Hoa Quang, Huê Lâm, Từ Thiền, Giác Sanh (Sàigòn), Phổ Đức, Phật Ân (Mỹ Tho).

Năm 1980: Để phục vụ và yểm trợ GH.PG.VN.TN dưới sự chỉ đạo của các Hòa Thượng Huyền Quang và Quảng Độ, Ngài đã mở các lớp Trung Đẳng Phật Học tại các chùa Giác Sanh, chùa Giác Ngộ, chùa Bồ-Đề Lan-Nhã. Ngoài ra, Ngài còn mở các khóa đặc biệt huấn luyện về môn Duy Thức Học cho các sinh viên trường Bách Khoa Phú Thọ và Sư Phạm Vạn Hạnh.

Năm 1980: Để phục vụ và yểm trợ GH.PG.VN.TN dưới sự chỉ đạo của các Hòa Thượng Huyền Quang và Quảng Độ, Ngài đã mở các lớp Trung Đẳng Phật Học tại các chùa Giác Sanh, chùa Giác Ngộ, chùa Bồ-Đề Lan-Nhã. Ngoài ra, Ngài còn mở các khóa đặc biệt huấn luyện về môn Duy Thức Học cho các sinh viên trường Bách Khoa Phú Thọ và Sư Phạm Vạn Hạnh.

Ngần ấy công việc, từ Tổng Vụ Tài Chánh cho đến giảng dạy các Trường Phật Học và Bồ Đề Tư Thục, tổ chức mở ra các lớp học Phật Pháp, các khóa học về Duy Thức thật là đảm đang và năng động tích cực.

Kể từ năm 1983 khi đến Hoa Kỳ, Ngài đã không quản ngại xa xôi, mỏi mệt, đi hoẳng Pháp khắp các nơi ở Hoa Kỳ, Canada và các châu lục như thế nào thì chúng ta đã biết. Tôi tận mắt chứng kiến trong một Khóa Tu Bắc Mỹ, Ngài mãi say sưa giảng dạy cho chư Tăng Ni quên giờ giấc cho đến khi vị thị giả đến báo đã hết giờ.

Ngoài Pháp Sư Tịnh Không ra, có mấy tu sỹ chịu khó giảng và thu lại ( record Videos), lưu lại cho thế hệ sau những điều tâm đắc, những gì tinh túy nhất mà mình muốn truyền đạt mà không cần một khán thính giả nào trước mặt hoặc nghe online? Ngài đã giảng về Duy Thức Học và thu lưu Videos lại như thế tại Chùa Quang Thiện. Đó là cả tâm huyết và những bí quyết, chìa khóa đi vào kho tàng Duy Thức Học mà Ngài muốn để lại cho những người hữu duyên và thế hệ sau học hỏi, nguồn cảm hứng bất tận để có thể phát triển sâu xa hơn nữa.

5. Xây dựng Tăng Đoàn, lãnh đạo các Giáo Hội Phật Giáo :

Đến sinh hoạt Phật Pháp tại xứ sở Hoa Kỳ, các chùa đa số là “cải gia vi tự”, tự phát, rời rạc, làm sao để có thể kết nối được với nhau và sinh hoạt hài hòa trong một Giáo Hội Phật Giáo, đó là việc khó. Nhưng nếu làm được việc đó thì nhờ nơi đồng tâm kết chí, hỗ tương cho nhau thì sinh hoạt Phật Pháp nơi các tự viện nhịp nhàng, khởi sắc và luôn cảm thấy được hỗ trợ, có hậu phương vững chắc trong một thế đứng chung, nơi đất khách quê người khi phải “mang chuông trống đi đánh xứ người” và “trồng cây Bồ Đề trên cây Thánh Giá”.

Công việc này không hề dễ dàng một chút nào bởi vì pháp lý của các nước dân chủ văn minh, phát triển, không ép mỗi tự viện phải nằm trong khuôn khổ chung của Giáo Hội nào, tự viện tự làm việc chính thức trực tiếp với Bộ Nội Vụ - Tôn Giáo của Liên Bang không cần phải thông qua trung gian một Giáo Hội nào. Do đó, các tu sỹ và tự viện kết nối với nhau trong một Giáo Hội chỉ là tự nguyện và chịu khó sắp xếp lịch đến với nhau, sinh hoạt chung. Hơn nữa, có những thế lực bên ngoài luôn cố tình tác động, gây chia rẽ, phân hóa trong nội bộ Giáo Hội Phật Giáo Việt nam Thống Nhất khắp các châu lục. Ngài là bậc Trưởng Thượng, giữ vai trò quan trọng hàng đầu của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất ở Hải Ngoại, với các cương vị : Chánh Văn Phòng Hội Đồng Giáo Phẩm, Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hoa Kỳ (GHPGVNTNHK), từng là Trưởng Ban Điều Hợp và rồi là Trưởng Lão Chứng Minh cho Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Liên Châu, Tăng Trưởng Hội Đồng Chứng Minh, Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất. Ngài luôn luôn tích cực chứng minh, tham dự và chia sẻ ý kiến, huấn từ các cuộc họp, đại hội, hội thảo, khóa an cư, các kỳ Về nguồn, các Khóa Tu Bắc Mỹ, Lễ Phật Đản chung của Giáo Hội,…

Với cương vị Chánh Văn Phòng Hội Đồng Giáo Phẩm, GHPGVNTNHK, mỗi năm Ngài ra đều đặn 3 Thông Điệp – Thông Bạch cho Tết Nguyên Đán, Đại Lễ Phật Đản, Đại Lễ Vu Lan. Những Thông Điệp – Thông Bạch đó của Ngài không phải mang tính chất “thủ tục”, làm cho có, hoặc là “bổn cũ soạn lại”, copy mô phỏng các lần trước, năm trước, mà phản ảnh sự đầu tư, dốc cả tâm tình ấp ủ, cân nhắc cao độ, quan sát tình hình chuyển biến ở Hoa Kỳ và thế giới chặt chẽ, hiểu được tâm tư nguyện vọng của bà con người Việt đồng hương và Tăng Ni Phật Tử, tùy theo từng giai đoạn theo các chương trình, kế hoạch Phật Sự của Giáo Hội đề ra mà chỉ đạo sâu sát, để mỗi người, mỗi tự viện, các Giáo Hội Phật Giáo các châu lục lấy đó làm kim chỉ nam và động lực phấn đấu cho tiến trình Lễ Hội thành tựu và giai đoạn, hành trình tiếp tục. Chúng ta có thể viết thành cuốn sách từ việc : những bài học rút ra từ những Thông Điệp – Thông Bạch của Ngài.

6. Nhà nghiên cứu Phật Học, nhà thơ, tác giả của nhiều tác phẩm :

Việc đi giảng dạy đạo tràng, trường lớp nọ kia thì nhiều người làm nhưng việc lẳng lặng sáng tác thì ít người làm. Có ba lý do ở đây:

1/ Giảng dạy trực tiếp có dối tượng lắng nghe trực tiếp làm cảm hứng cho công việc, có được sự tán thưởng, kết nối Tình Pháp, Duyên Tăng và còn được cúng kính, lễ bái, cúng dường,… nữa, còn viết sách, dịch sách, sáng tác thì chỉ ngồi lặng lẽ làm việc trong phòng, thức khuya dậy sớm một mình rồi chẳng biết thời công nghệ hiện đại này có được độc giả tò mò đọc sách về chuyên môn Phật Pháp như vậy hay không nữa?

2/ Viết sách báo, sáng tác đòi hỏi phải nghiên cứu, đối chiếu tài liệu nhiều, có khả năng suy tư, sáng tạo, nghệ thuật văn chương,…công phu miệt mài.
Ngoài việc giảng Pháp, Ngài tận dụng mọi thời gian để sáng tác, chúng ta có thể thấy một số lượng lớn tác phẩm của Ngài trong các websites Phật Giáo và ngay nơi website của Ngài : www.thichthanghoan.com 

3/ Việc giảng dạy tại đạo tràng nào đó, đa số Phật Tử là trình độ căn bản Phật Học giảng nói dễ, hơn nữa, có nhiều trường họp không truyền livestream facebook, Zoom và thu lưu Video lại, vậy thì sau khi một nhóm Phật Tử đó nghe qua rồi “cuốn theo chiều gió”, còn viết sách, cho dù là chọn đề tài gì, cũng nên khai triển từ thấp đến cao, cho nhiều hạng độc giả xem, thưởng thức, cũng như sẽ lưu lại “bút sa gà chết”, có những người, những nhà phê bình sẽ bắt lỗi về chính tả, văn phạm, văn chương và ý tưởng,…, nếu không khéo thì không khác gì : vạch áo cho người ta xem lưng hay sao?

7.  Nếp sống bình dân, đơn giản, hài hòa, gần gũi :

Tuy lớn tuổi, làm được nhiều việc và có vai trò cao trong Giáo Hội như vậy nhưng những ai có duyên tiếp xúc với Ngài đều cảm nhận một làn từ trường nhẹ nhàng, dễ chịu, dễ mến, gần gũi, hòa đồng. Ngài không cố tình tạo ra khoảng cách, kể lể khoe khoang về bản thân, chứng tỏ đẳng cấp, bản ngã mà bình dân, bình đẳng, hòa đồng với mọi người với lòng từ bi quan tâm chia sẻ. Đó là đặc điểm của các vĩ nhân trên thế giới : bình thường nhưng vĩ đại, vĩ đại nhưng bình thường chứ không phải làm ra vẻ kiểu cách, làm cao, ta đây, ngã mạn,…Ngài tiếp đón ân cần tất cả những ai có tấm lòng đến thăm viếng Ngài.

8. Quên bản thân, vì việc chung, lợi ích cho số đông :

Đức Phật thường dạy hang Tỳ Kheo hoằng Pháp “vì an lạc cho số đông, vì hạnh phúc cho số đông”. Ngài đến Hoa Kỳ sớm như vậy (1983), sau đó vài năm, nhiều Chùa Hội hình thành, Ngài đi giảng và quen biết nhiều nơi, nếu muốn, Ngài có thể lãnh làm Trụ Trì một Chùa Hội nào đó, sau nhiều năm thì tự nhiên trở thành vị lãnh đạo chính thức, có vai trò quyết định trong mọi sinh hoạt của Chùa. Nhưng không, nếu làm như vậy thì Ngài sẽ tốn nhiều thời gian, công sức và quá ưu tiên cho một trú xứ, cơ sở nào đó, trong khi Ngài theo tôn chỉ chư Phật Tổ ngày xưa là “Một bữa cơm ngàn nhà, thân chơi muôn dặm xa”, như vậy, Ngài không vướng mắc, chấp mắc Ta hay của Ta với một trú xứ nào mà lại dành được nhiều thời gian, tâm sức cho những việc to lớn, quan trọng, việc chung : hoằng Pháp, xây dựng Giáo Hội, sáng tác,…

Ở tạm trú nơi chùa này, chùa khác, nhân tình thế thái lúc mặn nồng khi lơ là, như người xa lạ, có khi đành phải cuốn gói ra đi bất đắc dĩ, những cảnh như thế Ngài đã từng trải qua hết, nhưng có lẽ Ngài muốn mượn những cảnh duyên như vậy để thực hành nhẫn nhục ba la mật để tiếp tục niềm vui với những công việc sứ mệnh thiêng liêng của mình. Hình ảnh đẹp của những vị Cao Tăng Phật Giáo Việt Nam thời đương đại : HT Từ Thông, Cố HT Trí Quang, Cố HT Tuệ Sỹ, cố Ni Sư Trí Hải, Ni Sư Như Thủy… cũng lập hạnh như vậy.

9. Say sưa với công việc, trân quý từng giây phút của cuộc sống :

Những năm tháng cuối đời, khi Hòa Thượng Minh Dung hoặc những ai đến thăm, lúc Ngài khỏe, đều thấy Ngài tiếp tục làm việc, dịch sách, viết sách,… Chúng ta có thể thấy hình ảnh tương tự Cố HT Thích Tuệ Sỹ đọc tài liệu qua một Ipad trong ngay nơi giường bệnh, khi sắp viên tịch. Trải dài gần suốt một thế kỷ, Ngài hoạt động không ngừng và không thấy mỏi mệt, vì Ngài thiết tha với chân lý, chỉ có Trí Tuệ là sự nghiệp, hướng đến giác ngộ và khai sáng cho người khác, tìm thấy ý nghĩa và niềm vui trong công việc Ngài làm. Nếu chúng ta không biết trân quý thời gian, sức khỏe, rồi thời gian trôi đi, vô thường ập đến thân ta mà ta chưa kịp làm gì nhiều cho Đạo, cho đời và không có tặng phẩm lưu lại cho đời. Còn Ngài thì khác, mỗi giây phút hiện sinh đều đáng quý và đơm hoa kết trái, nhờ vậy mà nhiều người được thừa hưởng ân khai hóa, tế độ, ân đức của Ngài. Ngài để lại di sản tinh thần lớn lao cho nhiều thế hệ dài lâu.

10. Khai thác chuyên sâu vào lĩnh vực đặc biệt : Luận Đại Thừa Phật Giáo

Duy Thức Học là bộ môn khó trong Giáo Lý Phật Pháp Đại Thừa, thế mà Ngài đi sâu vào đó, khai thác, khảo nghiệm. Ngài xứng đáng là : “Bậc Thầy của những bậc Thầy”, nghĩa là giảng dạy, huấn luyện tu nghiệp cho những giảng sư Phật Pháp, Sứ Giả Như Lai. Bởi vì Duy Thức Học áp dụng vào cuộc sống là lĩnh vực khó và mới, ngay cả đối với nhiều tu sỹ cho nên việc giảng dạy của Ngài trong các Khóa An Cư, Khóa Tu Bắc Mỹ càng cần thiết và bổ ích thiết thực. Giảng dạy cho Phật tử nơi các đạo tràng thì tương đối dễ nhưng giảng dạy cho tu sỹ thì khó hơn nhiều, nhưng với việc triển khai Duy Thức Học, chức năng này không khó và rất xứng đáng với vai trò của Ngài.

Cho dù là hàng Tôn Túc đến đâu khi được mời giảng dạy cho tu sỹ thì cũng phải cân nhắc : à, mình sẽ chia sẻ những gì đây nhỉ? Người nghe là những vị giảng sư và họ đã học nhiều rồi, cái gì có vẻ họ cũng biết rồi. Nhưng với Ngài thì khác, chính vì vậy mà Ngài say sưa giảng dạy trong các Khóa huấn luyện, tu nghiệp đó và cung cấp hành trang cần thiết cho Như Lai Sứ Giả trong hành trình dài.

11. Kêu gọi duy trì – phát triển văn hóa dân tộc và cống hiến cho nhân loại :

Việt nam có hơn 2000 năm văn hiến, cho dù hoàn cảnh người Việt đang sống ly hương, Ngài luôn kêu gọi giữ gìn, phát huy tiếng Việt, bản sắc văn hóa dân tộc khắp những nơi Hải Ngoại Ngài đã đi qua và gieo duyên giảng Pháp, chia sẻ. Hơn nữa, với quy luật 2 chiều “cho” và “nhận”, Ngài nhắc nhở người Việt Nam, tu sỹ gốc Việt nam phải thẩm thấu văn hóa và Phật Pháp để có gì đó ban tặng người bản xứ và bạn bè khắp năm châu khi chúng ta hội ngộ và sống ở quê hương thứ hai nơi Hải Ngoại chứ không phải chúng ta chỉ học hỏi, thâu nhận, hưởng lợi ích từ họ mà không có gì để ban tặng họ. Đó là lòng yêu nước chân chính, Tổ quốc luôn luôn ở trong trái tim của Ngài, ra đi mang theo cả quê hương và góp phần sao cho các thế hệ con cháu gốc Việt Nam phát triển vững vàng ở Hải ngoại, vẫn giữ được nếp sống, văn hóa, phong tục, tập quán, ngôn ngữ Việt Nam và đóng góp ban cho bạn bè quốc tế, đất nước sở tại những gì ta đang có, thật là :

Mái chùa che chở hồn dân tộc

Nếp sống muôn đời của Tổ Tông

                                        (Huyền Không)

11 điều nêu trên là những yếu tố hình thành nên Thắng Hoan Đại Sư với sự học tập, sinh hoạt và cống hiến trải dài gần một thế kỷ, công lao của Ngài đối với Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất ở Hải Ngoại khó ai so sánh hay thay thế được cho chiều dài năm tháng và khúc quanh, thời kỳ khắc nghiệt của thời điểm lịch sử để tạo dựng nền tảng Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất có thể tồn tại và phát triển vũng vàng ở Hải Ngoại. Không phải ngẫu nhiên mà biết bao nhiều người xúc động, rơi lệ tiễn đưa cũng như biết bao nhiêu chư Tăng Ni Phật Tử vượt đường xa muôn dặm, khắp các châu lục, không ngại chi mưa gió khó khăn đến dự Tang Lễ và kính tưởng Ngài trong Lễ Di Quan tại Nam Cali, Hoa Kỳ. Khi Ta sinh ra, Ta khóc người cười nhưng hãy sống làm sao đó khi ra đi, Ta cười, người khóc. Người đã ra đi nhưng người còn ở lại, người đi dấu vết chưa nhòa, “hoa Đàm tuy rụng vẫn còn hương”. Xin được nói hộ tấm lòng của bao nhiều người có phúc duyên diện kiến, đảnh lễ tri ân sự hiện diện của Người trong đời và những cơ duyên hạnh ngộ với Người. Thân Giáo, Khẩu Giáo, ý Giáo và những di sản Ngài đã để lại : Thông Bạch, Thông Điệp, lời dạy, sách báo, youtubes, website : www.thichthanghoan.com  là vô giá và là tài sản bất tận cho tất cả chúng ta và bao thế hệ mai sau. Chúng ta phải tu học trau giồi làm sao để không cô phụ ân tình, lòng quan tâm của Ngài đối với chúng ta và hãy bồi đắp nhân duyên để trong kiếp hiện tại hoặc các kiếp vị lai với Bồ Tát Hạnh ngang qua các kiếp sống, chúng ta cũng hội đủ dần dần 11 yếu tố trên để có thể trải thân tu học và hành đạo, làm tốt Đạo, đẹp Đời, góp phần cho thế giới hòa bình, nhân sinh an lạc, chúng sanh quay đầu hướng thiện, thế giới thêm Chân – Thiện – Mỹ.

Nguyện cầu Giác Linh Ngài hoa khai kiến Phật, thượng phẩm thượng sanh, tịch diệt vi lạc rồi không quên bản nguyện trở lại cõi Ta Bà để tiếp tục sứ mệnh chèo thuyền Bát Nhã đưa rước khách hữu duyên ra khỏi bể khổ trầm luân, đến bến bờ giải thoát an vui.

Nam mô Từ Lâm Tế Chánh Tông, Trí Bản Đột Không Pháp Phái Đệ Nhị Thập Tứ Thế, Việt Nam Thống Nhất Giáo Hội, Tăng Thống Viện – Trung Ương Giáo Phẩm Hội Đồng Tăng Trưởng, húy thượng THẮNG hạ HOAN, hiệu LONG HOAN, Trưởng lão Hòa thượng Giác linh thùy từ chứng giám.

Nhị thất Trai Tuần Kính Tưởng Giác Linh,

Đầu năm Giáp Thìn – 02/2024

Khể Thủ :

Hậu Học : Thích Đồng Trí    

                 (Thích Minh Tuệ)

Ghi chú : Những bài văn thơ tưởng niệm Cố TLHT Thích Thắng Hoan của cùng tác giả :

https://nguoiphattu.com/tin-tuc/nguong-vong-thang-hoan-an-su.d-13972.aspx

https://www.daophatngaynay.com/vn/phatgiao-vn/con-nguoi-vn/33678-nguong-vong-thang-hoan-an-su.html

https://www.daophatngaynay.com/vn/phatgiao-vn/con-nguoi-vn/33679-dieu-thi-kinh-tuong-thang-hoan-dai-su.html