Để tỏ lòng trung với vua, các cung tần mỹ nữ đã trẫm mình xuống dòng Hồ Khê ngay chân núi Yên Tử. Vua Trần Nhân Tông vô cùng thương xót đã cho lập Đàn tràng làm lễ giải kết oan hồn các Cung Tần Mỹ Nữ. Nơi lập tràn đàn tràng giải oan về sau được dựng thành chùa Chùa Giải Oan, dòng Hồ Khê được gọi là suối Giải Oan là từ nghĩa ấy.

Chùa được trùng tu tôn tạo nhiều lần do công đức của phật tử cùng nhân dân thập phương. Chùa được xây dựng mới và khánh thành vào cuối năm 1997. Chính điện thờ Phật, trong chùa còn thờ Chính Cung Điện Mẫu, thờ Đức Mẫu Nguyên Thánh Thiên Cảm Hoàng Thái Hậu (là thân mẫu của Phật Hoàng Trần Nhân Tông) và thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn (Quốc Trượng của Phật Hoàng Trần Nhân Tông).

Cảnh sắc vẻ đẹp của ngôi chùa Giải Oan, trong Thi Vân Yên Tử ngày xuân về có ghi: “Tựa lưng vách núi chùa Giải Oan/Xuân về rực rỡ cánh mai vàng/Mẫu đơn đỏ rực đường lên núi/Khoe sắc sau chùa mấy khóm Lan”

Từ chùa Giải Oan có hai lối lên chùa Hoa Yên, có thể đi bằng cáp treo hoặc đi bộ đoạn đường dài gần 2000m có độ dốc cao dần qua đường Tùng với những cây bạch tùng, xích tùng... những rễ cây chằng chịt dấu vết thời gian bám vào những bậc đá...