Hai người đàn ông cùng chung số mệnh, Qadi Temori và Brent Huffman. Một nhà Khảo cổ Afghanistan và một đạo diễn làm phim tài liệu, nhà văn và biên tập.

 Mặc dù cùng chung số mệnh nhưng nguồn gốc khác nhau, họ cùng có ước nguyện muốn chia sẻ việc phổ biến  các thông tin khảo cổ, quan trọng là niềm đam mê nghiên cứu một địa điểm khảo cổ ở Afghanistan nơi cất giữ một kho tàng vô giá và bí mật của nhân loại đang bị tan biến vào quên lãng.

 Dựa trên kết quả của cuộc điều tra khảo cổ gần đây, địa điểm khai quật là một thành phố Phật Giáo cổ đại 2000 tuổi (Mes Aynak city), rộng 500 nghìn mét vuông gồm các Tự viện Phật giáo, Bảo tháp, hàng nghìn hiện vật, các bản thảo Phật giáo cổ xưa, khoảng 600 tượng Phật lớn tính đến hiện nay. Bằng chứng cho thấy rằng nó nằm trên đỉnh một vùng rộng lớn thuộc thời đại đồ đồng cổ đại 5 nghìn tuổi. Xưa kia, nó là một ngã tư văn hóa quan trọng của Phật giáo dọc theo con đường tơ lụa nối liền châu Á và Địa Trung Hải.

 Vị trí khai quật nằm trong một khu vực miền núi 25 dặm về phía đông nam thủ đô gần biên giới Pakistan ở tỉnh Logar do Taliban kiểm soát. Địa điểm nằm trên một tuyến đường vận chuyển chính cho quân nổi dậy từ Pakistan. Thành phố Phật Giáo cổ đại 2000 tuổi (Mes Aynak city) tọa lạc trên đỉnh nguồn tài nguyên toàn là mỏ đồng dồi giàu nhất của Afghanistan, một trữ lượng dự tính trị giá khoảng 100 ngàn triệu đồng đô la (100.000.000.000 $) mà chính phủ Afghanistan và một công ty khai thác mỏ nhà nước Trung Quốc, China Metallurgical Group Corporation, đang sẵn sàng khai thác. Để khai thác mỏ đồng, vị trí khai thác phải được phá hủy, cùng với sáu ngôi làng xung quanh. Họ lên kế hoạch khai thác các mỏ lộ thiên. Ngoài ra, hoạt động khai thác có thể bị trì hoãn từ 30 đến 40 năm, thời gian dự kiến này sẽ giúp các nhà khảo cổ học phục hồi hoàn toàn các hiện vật vô giá. Nhưng thời gian là tiền bạc, và trì hoãn công tác để tiếp tục khảo cổ là một lựa chọn không tốt cho các lợi ích khai thác mỏ.

 Nhưng Qadi Temori, cùng với các nhà khảo cổ Afghanistan, đang phải đối mặt với nhiều áp lực, từ công ty khai thác mỏ Trung Quốc, chính phủ Afghanistan, mìn nổ ẩn khắp khu vực, đe dọa giết hại đến tính mạng liên tục từ quân Taliban và chính quyền địa phương. Ngân hàng thế giới đã tuyên bố rằng công cuộc khai quật khảo cổ tại Mes Aynak là cuộc khai quật khảo cổ đắt nhất trên thế giới.

 Không thoái chí nản lòng trước những thách thức, Qadi Temori và các đồng nghiệp của mình cứ trì chí và tranh thủ thời gian hợp lý trong công cuộc khai quật, ngay cả trong những tình huống thay đổi. May mắn thay, một loạt những lý do, bao gồm các áp lực công cộng, làm trì hoãn sự khởi đầu của việc hoạt động khai thác.

 Về phần mình, Brent Huffman, nhà làm phim Mỹ tại khu vực này, đã dành ba năm qua biên tập tài liệu trực quan cuộc khai quật. Làm việc một mình chỉ với sự giúp đỡ của một người phiên dịch địa phương, ông quay được 250 giờ phim trong suốt 18 tháng. Điều đó đã làm cho ông ta thấy được giá trị lịch sử của Mes Aynak nơi mà có khả năng sẽ bị biến mất hết nếu vùng này bị phá hủy.

"Nỗi lo sợ của tôi là tất cả chúng tôi sẽ thở hổn hển trong nỗi kinh hoàng khi các vùng khai thác mỏ đồng Mes Aynak bị phá hủy mà chúng tôi không có thời gian để cứu chúng," Huffman nói. "Chúng tôi biết thế giới đang đau khổ bởi sự tàn phá viện bảo tàng Mosul gần đây bởi ISIS, chúng phá các lăng mộ của Giô-na, thành phố cổ của Nimrud, và các di sản văn hóa khác ở Iraq. Cùng một mức độ tàn phá đang xảy ra tại Thành phố Phật Giáo cổ đại 2000 tuổi (Mes Aynak city) ".

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh: "không giống như các nơi khác, chúng ta có thể làm điều gì đó về để cứu chúng."

 Huffman và các đồng nghiệp của ông đã phát động một chiến dịch trên toàn thế giới để lưu giữ toàn bộ, mà đỉnh cao là sự công nhận và chỉ định Mes Aynak là một di sản văn hoá thế giới, giống như Machu Picchu, Pompeii, và các di sản nổi tiếng tương tự khác. Ông hy vọng sẽ làm được điều này một cách tốt nhất bằng cách nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua sức mạnh hình ảnh của bộ phim để tạo áp lực công cộng quốc tế về các công ty Trung Quốc và chính phủ Afghanistan. Sử dụng các bộ phim mới được sản xuất về Mes Aynak, ông đang tung ra một chiến dịch trên Indiegogo, nền tảng gây quỹ quần chúng lớn nhất thế giới. Thông qua các tài liệu tập Kartemquin Films (Life Itself, Hoop Dreams), mục đích là để mang lại cho người xem trên toàn thế giới với nhau thông qua phương tiện truyền thông xã hội để xem các bộ phim thông qua VHX trên 01 tháng 07 năm 2015 - "SaveMesAynak ngày toàn cầu" - với một khởi đầu 10% của mục tiêu chiến dịch của $50.000 tiền thu được sẽ trực tiếp tài trợ cho các nhà khảo cổ. Các nhà làm phim đã vượt quá mục tiêu của họ, kế hoạch tăng gắp đôi tài trợ đến 20%.

 Nhưng sự kiện ngày 01 tháng 07 chỉ là một phần của hành động. "Chiến dịch này sẽ kéo dài 60 ngày để cung cấp cho nó thời gian để tiếp cận càng nhiều người trên thế giới càng tốt", Zak Piper, Mes Aynak Nhà sản xuất cho biết. "Chúng tôi đang cố gắng để có được các đài truyền hình trên toàn thế giới phát hình các bộ phim trong tuần đó và giúp chúng tôi mang lại áp lực về tình hình, nhưng chúng tôi cũng biết từ phân tích truyền thông xã hội rằng có một số nước sẽ không thể phát sóng phim tài liệu trong khoảng thời gian này. "

 Ngoài ra, và có lẽ quan trọng nhất, những người tổ chức chiến dịch hy vọng sẽ có thêm hàng nghìn chữ ký cho một kiến nghị Change.org yêu cầu Tổng thống Afghanistan Mohammad Ashraf Ghani ngăn chặn sự phá hủy địa điểm Thành phố Phật Giáo cổ đại (Mes Aynak city) vẫn chưa được khám phá trong 2.000 năm và xin UNESCO công nhận nơi đây là di sản văn hóa thế giới. Nếu thành công, họ sẽ kiến nghị cho ra mắt bộ phim tại Afghanistan.

"Với Mes Aynak, chúng tôi không chống lại trào lưu tôn giáo", Huffman nói: " Nhưng, như việc chiếu phim của chúng tôi, họ đã nhiều lần cúi đầu trước áp lực công cộng và bị trì hoãn công cuộc khai thác mỏ. Đó là niềm hy vọng của chúng tôi rằng chúng tôi có thể xây dựng đủ nhận thức trên toàn cầu để thay đổi vĩnh viễn tâm trí của họ, và để cho chính phủ Afghanistan kiến nghị UNESCO Mes Aynaka là một di sản thế giới cần được bảo vệ. Chúng tôi nghĩ rằng đây là cách duy nhất để có thể làm được ngay bây giờ, và bộ phim là những công cụ làm áp lực đó."

 Trong nhiều cách, tình hình Mes Aynak là một ví dụ điển hình của bài toán hóc búa đối mặt bởi các nhà lãnh đạo thế giới và con người ở khắp mọi nơi liên quan đến vấn đề làm sao loài người có thể dung hòa các nhu cầu cho sự thịnh vượng kinh tế với các sứ mệnh bảo tồn, bảo vệ và thúc đẩy sự hiểu biết và nhận thức của nhân loại, của văn hóa bản sắc và lịch sử. Trong bối cảnh này, Mes Aynak, giống như một số trường hợp khác trên toàn cầu, có thể trình bày một cơ hội để giải quyết vấn đề để đưa người đứng đầu của họ với nhau và đưa ra các giải pháp khả thi đáng ngạc nhiên.

"Các chi tiết mà mọi người có thể xem phim, và càng có nhiều người ký tên thỉnh nguyện Change.org  thỉnh cầu Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani quyết nghị UNESCO công nhận Mes Aynak là một di sản thế giới," Huffman nói, "Mes Aynak và lịch sử vô giá của nó có thể được cứu. Đó sẽ là một chiến thắng đối với những người Phật tử, di sản Afghanistan, và bất cứ ai quan tâm đến lịch sử thế giới."

 Vân Tuyền

(Nguồn:Gettopical)