Tiềm năng trí tuệ con người
Người Phật tử chân chính cần phải biết, thời gian là nguồn tài nguyên rất quý hiếm có thể cạn đi nếu ta cứ để thời gian trôi qua suông hoặc làm những việc vô nghĩa. Sống đạo đức và biết phát huy trí tuệ nhờ văn, tư, tu ứng dụng lời Phật dạy, chính là nguồn tài nguyên không cùng tận mà bạn có thể khai thác sử dụng từ đời này sang kiếp khác. Chúng ta đừng lãng quên khai thác nguồn tài nguyên trí tuệ mà ai cũng có, nó là một tiềm năng đích thực đang hiện hữu. Muốn khai thác được trí tuệ, trước tiên chúng ta phải sống đạo đức gìn giữ những gì không làm tổn hại cho người và vật, nhờ biết suy tư, quán chiếu, chiêm nghiệm với tinh thần cầu tiến để làm chủ bản thân, làm tròn trách nhiệm và đóng góp lợi ích xã hội nhờ biết khai thác trí tuệ. Khi con người có hiểu biết chân chính, có ý thức, có trách nhiệm, có vị tha thì cuộc sống sẽ có giá trị và ý nghĩa hơn nhờ biết phát huy tiềm năng trí tuệ. Tuy nhiên trí tuệ có nhiều loại đại khái như sau:
Trí tuệ thế gian: Thường thế gian ai thông minh, lanh lợi, biết được nhiều việc hoặc học cao hiểu rộng, thì được cho là người có trí tuệ; nhưng trí tuệ này do học mà được nên xuất phát từ lòng tham của con người. Vì vậy, họ si mê, chấp ngã càng cao, thấy mình là trung tâm của vũ trụ, thấy mình là thầy thiên hạ, nên độc tài thao túng, dùng mưu ma chước quỷ để bình thiên hạ, tạo ra ân oán, oan gia trái chủ, dùng miệng lưỡi biện tài vô ngại để lung lạc lòng người, nói một đường làm một nẻo, chẳng khác gì con vẹt bắt chước nói tiếng người. Bởi nói được mà làm chẳng được, nên có địa vị cao trong xã hội càng làm tổn hại cho nhiều người. Do ý thức vận hành của sự chấp ngã sai khiến nên càng làm tổn hại nhiều cho thiên hạ; như sự nghiệp của Tần Thủy Hoàng, vì muốn gôm thâu lục quốc mà máu người biến thành biển cả. Do lòng tham chi phối và sai sử nên con người đa số đều xây dựng sự nghiệp của mình bằng xương máu của thiên hạ. Sử sách còn ghi lại biết bao ông vua thời phong kiến vì chủ nghĩa cá nhân mà tàn sát, giết hại vô số con người.
Do đó, trí tuệ thế gian chỉ giúp con người tăng trưởng thêm lòng tham vô bờ bến. Vì vậy, nếu ai là người tài giỏi thì cần phải học hỏi và trau dồi đạo đức để nâng cao sự hiểu biết, giúp nhân loại bằng tình thương yêu chân thật. Nhờ có tu tập chúng ta mới biết được giá trị thật giả của cuộc đời, do đó dễ cảm thông, chia sẻ, bao dung và tha thứ để không làm tổn hại cho nhau.
Trí tuệ xuất thế gian: Để không nhầm lẫn với trí tuệ thế gian, nhà Phật gọi là trí tuệ bát nhã, nhưng trí tuệ xuất thế gian cũng có ba loại: Trí tuệ lộn ngược, trí tuệ bắp vế, trí tuệ rộng lớn
Trí tuệ lộn ngược: là loại trí tuệ không phân biệt được đầu đuôi, trước sau một cách rõ ràng, nó giống như cái bình lật úp trở lại, dù có chế nước vô bao nhiêu cũng bị tràn ra, không chứa được chút nào. Hạng người này tuy có nhiệt tình học hỏi nhưng không có định tâm tỉnh giác, tuy có cố gắng học lời Phật dạy nhưng vì nghiệp chướng sâu dày nên chẳng hiểu biết gì hết. Do đó, thế gian thường gọi hạng người này như nước đổ lá môn, như nước xao đầu vịt, đổ vô bao nhiêu cũng bị trôi đi hết, nên nói là trí tuệ lộn ngược.
Khi đã đến chùa nghe pháp, học xong trả lại cho thầy, thật là uổng công, vô ích biết chừng nào! Tu học như thế biết đến bao giờ mới được trí tuệ rộng lớn. Phật pháp tuy khó nghe, nhưng chúng ta đang nghe và đã nghe, chẳng lẽ nghe xong rồi trả lại cho thầy hay sao? Nếu có, chúng ta phải sanh tâm hổ thẹn, biết đây là nghiệp chướng sâu dày do nhiều đời không gieo trồng hạt giống trí tuệ, nên bây giờ mới bị lú lẫn, ngu ngô như thế. Biết được như vậy, chúng ta hãy nên thành tâm sám hối, cố gắng siêng năng, tinh tấn học hỏi chuyên cần. Tại sao có người nghe một hiểu mười, nghe mười hiểu trăm, còn ta nghe xong chẳng hiểu gì hết. Bởi ta không gieo nhân thông minh trí tuệ, nên phải chậm lụt hơn người và kém hiểu biết. Biết được vậy rồi, chúng ta phải làm sao cố gắng học hỏi, suy tư, quán tưởng. Ta không gieo nhân trí tuệ thì làm sao có quả trí tuệ. Có người sở dĩ thông minh, sáng suốt là do đã học hỏi và huân tập nhiều đời, không có gì là do bỗng nhiên khi không mà có được.
Chúng ta tu theo Phật, khi nghe câu chuyện trên đừng để tình trạng trí tuệ lộn ngược chi phối thì uổng cả đời tu. Muốn vậy, ta cần phải nương tựa thầy lành bạn tốt, cố gắng tinh cần quán chiếu lời dạy của Ngài; nếu không việc tu học của chúng ta sẽ bị rơi vào trí tuệ lộn ngược thì uổng công vô ích, như nước đổ lá môn, nhưnước xao đầu vịt, đổ vô bao nhiêu cũng bị trôi đi hết.
Trí tuệ bắp vế: Chúng ta đến chùa nghe Pháp đều ghi nhớ rõ ràng từng câu, từng chữ, nhưng khi đứng dậy ra về đều quên hết. Người học đạo như thế gọi là trí tuệ bắp vế, vì khi nghe quí thầy hướng dẫn thì nhớ, lúc về thì quên, giống như người ăn bánh kẹo để trên bắp vế, khi đứng dậy rớt hết. Đây là hạng người nếu được đến chùa học hỏi, tu tập, cảm thấy an lạc và hạnh phúc, chẳng khác nào người đang lạnh gặp được áo ấm; nhưng khi trở về nhà thì mọi thứ đâu vào đấy, phiền muộn, khổ đau, bực bội cứ tiếp tục phát sinh. Học đạo như vậy uổng công vô ích, người tu như thế cần phải biết hổ thẹn, sám hối, gắng sức ra công học hỏi, thường xuyên quán chiếu, suy tư không một phút giây lơ là, biết cách sắp xếp công việc cho hợp lý, làm việc nào biết việc đó.
Trí tuệ rộng lớn: Đây là loại trí tuệ do siêng năng rèn luyện, quán chiếu, tu tập, nên nói là trí tuệ rộng lớn. Trí tuệ rộng lớn là trí tuệ thấy biết đúng như thật, tuy sống giữa dòng đời ô nhiễm mà không bị tiền tài, sắc đẹp, danh vọng, ăn ngon, mặc đẹp, ngủ kỹ chi phối; luôn sống vì mọi người, phục vụ chúng sinh không biết mệt mỏi, không biết nhàm chán; sống vì tha nhân chứ không vì lợi ích riêng tư, lấy niềm vui nhân loại làm niềm vui chính mình. Muốn được như vậy, chúng ta phải phát nguyện đời đời kiếp kiếp đi theo con đường Phật đạo vì lợi ích chúng sinh, thấy ai cũng là người thân, người thương của mình nên dễ dàng cảm thông và tha thứ, bao dung và độ lượng, thương yêu và hiểu biết, sẵn sàng đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau trên tinh thần vô ngã, vị tha.
Bình luận